samedi 29 mai 2010

ԼԵԶՎԱՔԱՂԱՔԱԿԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԻ ՔՆՆԱՐԿՈՒՄՆԵՐ

Հայաստանում լեզվաքաղաքական հրատապ խնդիրների

շուրջ զրույց "Արարատ" ռազմավարական կենտրոնում:



Մասնակիցներ՝ (ձախից աջ)

Լյուդվիկ Խաչատրյան (ՀՀ առաջին գումարման Գերագույն խորհրդի պատգամավոր),

Մհեր Նավոյան (արվ. գիտ. թեկ.),

Թադևոս Տոնոյան (բան. գիտ. թեկ.),

Արմեն Այվազյան (վարող, քաղ. գիտ. դոկ.),

Ավիկ Մարության (բան. գիտ. թեկ.),

Գևորգ Յազըճյան (պատ. գիտ. թեկ.),

Անահիտ Հարությունյան (բան. գիտ. թեկ.)


ԳԵՎՈՐԳ ՅԱԶԻՃՅԱՆԸ ԶԳՈՒՇԱՑՆՈՒՄ Է ՕՏԱՐԱԼԵԶՈՒ ԴՊՐՈՑՆԵՐԻ ՎՏԱՆԳԻ ՄԱՍԻՆ - մաս 2

jeudi 27 mai 2010

ՆԺԴԵՀԻ ԿՅԱՆՔԻ ՎԵՐՋԻՆ ՏԱՐԻՆԵՐԻ ՄԱՍԻՆ ՇԱՐԺԱՆԿԱՐ

USARMENIA հեռուստատեսության եթերում վերջերս հեռասփռվեց Գարեգին Նժդեհի կյանքի վերջին տարների մասին վավերագրական շարժանկար։
Ճիշտ ասած գեղարվեստական կողմը ինձ դուր չեկավ, կարելի էր ավելի լավ ու հոգով նկարել, վերջիվերջո խոսքը գնում է մի աննախնդեպ հերոսական կերպարի մասին։
Գտել եմ այս շարժանկարի 2 հատված, ներկայացնում եմ ձեր դատին։
ՄԱՍ 1

ՄԱՍ 2

«ՄԵՆՔ ՀԱՅ ԵՆՔ» ՆԱԽԱԳԾԻ ԱՐԴՅՈՒՆՔՆԵՐԸ


Իր ավարտին մոտեցավ «ՄԵՆՔ ՀԱՅ ԵՆՔ» հեռուստատեսային հաղորաշարի հերթական փուլը։
12 հաղորդումներում քննարկվեցին հայ պատմական, քաղաքական, մշակութային գործիչներ։

Ինտերնետային քվեարկության արդյունքում
29014 ձ
այների քանակով հաղթեց
ԳԱՐԵԳԻՆ ՆԺԴԵՀԸ։

Առայժմ դիտենք նախորդ փուլի վերջին` եզրափակիչ հաղորդումը։

samedi 22 mai 2010

ՕՏԱՐԱԼԵԶՈՒ ԴՊՐՈՑՆԵՐԻ ՎՏԱՆԳԸ


Հաղորդման հիւրերը` «կլոր սեղան» քննարկման մասնակիցները, ներկայացնում են «Լեզուի մասին» ՀՀ օրէնքում փոփոխութիւնների մասին նախագծի անհեռանկարայնութիւնը:

 

© 2010 Vem Radio, «Ակունք», Հեղինակ` Յասմիկ Գուլակեան

mercredi 12 mai 2010

«Լեզվի եւ հանրակրթության մասին» օրենքում փոփոխություններ նախաձեռնությունը

ԱԺ-ը կքննարկի «Լեզվի եւ հանրակրթության մասին» օրենքում փոփոխություններ եւ լրացումներ կատարելու ՀՀ կառավարության նախաձեռնությունը, որով հնարավորություն է ընձեռնվում օտարալեզու հանրակրթական դպրոցներ հիմնել: Այս մասին են խոսում ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպան Արմեն Հարությունյանը եւ Հայաստանի Հելսինկյան կոմիտեի նախագահ Ավետիք Իշխանյանը:




ՕՏԱՐ ԼԵԶՎԻ ԴԱՍԱՎԱՆԴՄԱՆ ՄԱԿԱՐԴԱԿԸ ՊԵՏՔ ՉԷ ՀԱՅԵՐԵՆԻ ՀԱՇՎԻՆ ԲԱՐՁՐԱՑՆԵԼ

Ասում է ՀՀ կրթության եւ գիտության նախկին փոխնախարար Բագրատ Եսայանը՝ Հայաստանում օտար լեզուներով ուսուցման դպրոցներ հիմնելու նախաձեռնության վերաբերյալ:

Մայիսի 4-ին բլոգերների հետ հանդիպման ժամանակ հիմնավորելով 'Լեզվի մասին' եւ 'Հանրակրթության մասին' օրենքներում փոփոխություններ կատարելու մասին կառավարության նախաձեռնությունը՝ ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարար Արմեն Աշոտյանը նշել էր, թե ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ Սփյուռքում կան մարդիկ, ովքեր հսկայական գումարներ են վճարում, որ իրենց երեխաները կրթություն ստանան արտասահմանում՝ միջազգային հեղինակավոր դպրոցներում. 'Ինչո՞ւ Հայաստանում չեն կարող լինել նման դպրոցներ, առավել եւս, որ դրանք արդեն կան տարածաշրջանում՝ Վրաստանում, Ադրբեջանում, Թուրքիայում': Կրթության եւ գիտության նախկին փոխնախարար Բագրատ Եսայանին խնդրեցինք անդրադառնալ Արմեն Աշոտյանի այս հիմնավորմանը. 'Մինչ այդ հարցադրմանն անցնելը՝ կցանկանայի անդրադառնալ մեկ այլ հարցի, թե ինչից է առաջացել այս նախաձեռնությունը: Այն մտահոգությունը, որն արտահայտում է նախարարն այս կապակցությամբ՝ 100%-ով կիսում եմ եւ համաձայն եմ, որ ՀՀ հանրակրթական դպրոցներում օտար լեզուների դասավանդումը գտնվում է շատ ցածր մակարդակի վրա: Սա հետագայում ազդում է թե մեր բարձրագույն կրթական համակարգի մակարդակի, թե գիտական ներուժի ձեւավորման, թե ընդհանրապես հասարակության մտածողության եւ աշխարհին ինտեգրվելու վրա: Ականատես եմ եղել բազմաթիվ դեպքերի, երբ մեր երկրի նույնիսկ բարձրաստիճան պաշտոնյաներ արտասահմանում անգամ երկու բառ օտար լեզվով չեն կարողացել իրար կապել: Եվ սա անթույլատրելի է:

Այժմ՝ երկրորդ մտահոգության մասին, որ Հայաստանում ստեղծվեն նաեւ միջազգային ծրագրեր իրականացնող դպրոցներ: Նման մի քանի ծրագրեր կան՝ առաջինը միջազգային բակալավրիատի ծրագիրն է, երկրորդը՝ 'միջազգային որակի դպրոց' ծրագիրը, որը ողջ աշխարհում ունի ցանցեր: Խնդիր է դրված, որ Հայաստանում ստեղծվեն ամբողջությամբ այս ցանցերի մաս կազմող դպրոցներ: Եվ այս մտահոգությունը նույնպես կիսում եմ եւ հիշեցնում, որ Սերգո Երիցյանի պաշտոնավարման օրոք Թաիլանդի 'Ռեգենտների դպրոցի' հետ կնքվեց համաձայնագիր, որի իրականացումն ակտիվորեն շարունակվել է մեր շրջանում, երբ ՀՅԴ-ն էր ստանձնել կրթության եւ գիտության նախարարության պատասխանատվությունը:

Այլ հարց է, որ վերոհիշյալ երկու խնդիրների լուծման ձեւն, իմ կարծիքով, այնքան էլ ճիշտ չի ընտրված: Եթե ցանկանում ենք բարձրացնել օտար լեզվի դասավանդման մակարդակը՝ անպայման չէ, որ դա լինի հայերենի հաշվին: Այլ լուծումներ են պետք: Լուծումների մասին մենք մտածել ենք նաեւ այնժամ, երբ ընթանում էր 'Հանրակրթության մասին' օրենքի քննարկումը: Կրթության համակարգին լավատեղյակները շատ լավ գիտեն, որ Հայաստանում գործում է միջազգային որակի դպրոց, որն այլ կերպ անվանվում է 'ամերիկյան դեսպանատան դպրոց': Մենք խնդիր էինք համարում, որ այս դպրոցը կարծես մաս չի կազմում Հայաստանի կրթական համակարգին: Բայց վստահ էինք, որ պետք է լինի հակառակը՝ ոչ թե պետք է թույլ տանք, որ այն մաս չկազմի, այլ մեխանիզմներ ստեղծենք, որ ինտեգրվի: Եվ օրենքում մենք այդ մեխանիզմները նախատեսել ենք՝ հանրակրթության պետական չափորոշիչը հոդվածում նշված է. 'Ուսումնական բնագավառներին հատկացվող պարտադիր նվազագույն ժամաքանակը հիմնական դպրոցում չի կարող լինել ընդհանուր նորմատիվային ժամաքանակի կեսից պակաս, իսկ ավագ դպրոցում՝ 30%-ից պակաս': Սա բավական լուրջ ծավալ է եւ հնարավորություն է տալիս միջազգային ծրագրեր իրականացնող դպրոցներին՝ բավարարելով պետական պարտադիր ժամաքանակը, մնացած 50-70%-ը տրամադրել միջազգային ծրագրերին: Գործող օրենքն այդ հնարավորությունը տալիս է, եւ կարծում եմ, առանց օրենքում այս նոր փոփոխությունների՝ հնարավոր է լուծել վերոհիշյալ խնդիրները:

Բացի այդ՝ ինքս նաեւ բանակցություններ եմ վարել Ժնեւում միջազգային բակալավրիատի դպրոցների ցանցի կենտրոնի հետ, որ Հայաստանում ստեղծվի այդպիսի մի դպրոց: Եվ նշեմ, որ նրանց պահանջների մեջ ամենեւին չի մտնում, թե դա պետք է լինի անգլերենի կամ այլ օտար լեզվի հիմքի վրա գործող դպրոց: Նրանց համար միանգամայն ընդունելի է, որ դպրոցի հիմնական լեզուն լինի հայերենը: Ուղղակի օտար լեզուների դասավանդման մակարդակը պետք է համապատասխանի իրենց պահանջներին, որոնք խիստ բարձր են: Այսինքն՝ օտար լեզվին լավ իմացության չափանիշները չեն հակասում պետական՝ ազգային լեզվի հիմքի վրա դպրոցի ստեղծմանը:

Նաեւ ինչու եմ կարծում, թե ճիշտ չէ օտար լեզվի հիմքի վրա դպրոց ստեղծելը՝ քանի որ ծանոթ եմ մեր հասարակության մտածողությանը: Փոխնախարար իմ պաշտոնավարման շրջանում մարդիկ հնարավոր եւ անհնար բոլոր միջոցներով փորձում էին իրենց երեխաներին խցկել ռուսերեն դասավանդման դասարաններ՝ հրաժարվում էին իրենց զավակից, եւ եթե որեւէ օտարազգի ազգական ունեին՝ նա որդեգրում էր երեխային, որպեսզի ռուսական դասարանում սովորելու հնարավորություն ստեղծվեր: Այս մնացուկային, քաղքենիական մտածողությունը, թե ռուսական դասարանում սովորողը կամ ռուսական դպրոց գնացողն ավելի արիստոկրատ է, ավելի բարձրաշխարհիկ է՝ քանդում էր մեր կրթական համակարգի հիմքերը':

Կրթության եւ գիտության նախարարը նաեւ նշել էր, թե օտար լեզուներով ուսուցման դպրոցները զանգվածային չեն կարող լինել՝ դրանց թիվը չի կարող գերազանցել ընդհանուր դպրոցների թվի 2%-ը, ու յուրաքանչյուրի ստեղծման համար ՀՀ կառավարությունն առանձին որոշում պետք է կայացնի. 'Այդ դպրոցներում եւս մայրենի լեզվի եւ հայագիտական առարկաների առումով գործելու են նույն կրթական չափորոշիչները': Մեր խնդրանքով անդրադառնալով նաեւ այս փաստարկներին՝ Բագրատ Եսայանը նախ ասաց. 'Խորապես հարգելով պրն Աշոտյանին՝ հավատում եմ, թե չեն գերազանցի 2%-ը եւ կգործեն նույն չափորոշիչները: Այնուամենայնիվ, եթե մի հարց թողնվում է կառավարության որոշմանը՝ դա մի սկզբունք է, իսկ եթե կարգավորվում է օրենքով՝ երկրորդ սկզբունքը: Ես որեւէ երաշխիք չեմ տեսնում, թե հաջորդ կառավարությունը եւ հաջորդ նախարարը չեն ունենա այլ դիրքորոշում, թե քանի տոկոս պիտի կազմեն օտարալեզու դպրոցները եւ արդյոք այնտեղ գործելո՞ւ են նույն չափորոշիչները': Կրթության եւ գիտության նախկին փոխնախարարը նաեւ հավելեց. 'Մի տարվա սերունդը 35 հազար հոգի է: Համարենք, որ իրոք ընդամենը 2%-ը՝ 700 հոգի են սովորելու օտար լեզվով ուսուցման դպրոցներում: 35 հազարի համար դասագիրք տպելը մեզ արժենում էր յուրաքանչյուրը՝ 2 հազար դրամ: Հիմա այդ 700-ի համար դասագիրքը կարժենա մոտ 100 հազար դրամ, եթե նույնիսկ 5 տարի օգտագործեն՝ մի դասագիրքը՝ 20 հազար դրամ: Նման արժեքով դասագիրք կտպագրե՞ն: Վստահ եմ, որ ոչ: Վստահ եմ, որ ուղղակի կբերեն այն երկրի դասագիրքը, որտեղ դա մայրենի լեզու է, այսինքն՝ եթե ռուսական է դպրոցը՝ կբերեն Ռուսաստանից: Իսկ դա նշանակում է, որ մենք մեր դպրոցների 2%-ն ուղղակի դարձնում ենք այլ երկրի դպրոց':- ԱՆՆԱ ԻՍՐԱՅԵԼՅԱՆ
http://www.armtown.com/news/am/arv/20100506/78404/


ՄԱՐՏԱՀՐԱՎԵՐ ԼԵԶՎԱԿԱՆ ԻՆՔՆՈՒԹՅԱՆԸ

Ընդդեմ օտարալեզու դպրոցների բացման.
Վերջերս ՀՀ կրթության եւ գիտության նախարարությունը «Լեզվի մասին» եւ «Հանրակրթության մասին» օրենքներում փոփոխություններ կատարելու առաջարկով դիմել է կառավարությանը, որի հիմնական նպատակը Հայաստանի Հանրապետությունում օտար լեզվով ուսուցմամբ կրթական հաստատությունների գործունեությունը օրենսդրորեն թույլատրելն է: Դժվար է ասելՙ նախարարությունն արտաքին ինչ-որ ուժերի ճնշմա՞նն է տեղի տալիս, թե՞ հայրենի գլոբալիստների նկրտումներն են այլեւս դառնում բացահայտ, եթե հրապարակում հայտնվում է այսպիսիՙ կրթության եւ լեզվի քաղաքականությունն ու փիլիսոփայությունը հիմնիվեր փոխող օրենսդրական նախաձեռնություն: Քայլն իբր թե հիմնավորվում է «կրթության ոլորտում միջազգային համագործակցության արդյունավետության բարձրացման», «լեզվաքաղաքականության եւ կրթության բնագավառների օրենսդրության տեխնիկական հակասությունների» վերացման անհրաժեշտությամբ, մինչդեռ դրանք կոչված են ընդամենը սքողելու բուն նպատակըՙ շահախնդրության ասպարեզ դարձնել նաեւ հանրակրթությունը: Եվ այդ շահախնդրությանը, հայկական դպրոցի հետ, զոհ կարող է գնալ նաեւ հայոց լեզուն:
«Լեզվի մասին» ՀՀ օրենքի 2-րդ («Կրթության լեզուն») հոդվածի հիմնարար դրույթը («Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվող կրթական եւ ուսումնական համակարգերում դասավանդման եւ դաստիարակության լեզուն գրական հայերենն է») փոխելովՙ միանգամայն ակնհայտ է, որ փոխվում է օրենքի տրամաբանությունը, որով մինչեւ այսօր լեզվի օրենքը գիտակցվում է իբրեւ օրենք հայոց լեզվի մասին: Իսկ նշված դրույթի փոփոխությամբ կամ կորստով օրենքն ամբողջովին էազրկվում է, եւ խոսքն այլեւս ինչ-որ օրենսդրական փոփոխությունների մասին չէ, այլՙ օրենք փոխելու:
Առաջարկվող փոփոխություններով արժեզրկվում է ոչ միայն լեզվի մասին օրենքը: Եթե հայոց լեզուն այլեւս կրթության ու դաստիարակության լեզու չէ պարտադիր կերպով, ինչպես ամրագրված է օրենքում, անիմաստ է դառնում հայերենի գործածության պարտադրություն պահանջել մյուս օրենքներից («Գովազդի մասին» եւ այլն): Նույնիսկ հակառակը. դիցուք, անգլերենով կրթություն ստացող երեխայի համար հիանալի դիտողական պարագա կարող են դառնալ մայրաքաղաքի փողոցների հազարավոր անգլերեն ցուցանակներն ու գովազդները:
Մեր լեզվական ինքնությանը նետված այս մարտահրավերի վտանգավորությունը հայ մտավորականության համար, թվում էր, լինելու է այնքան ակնհայտ, որ բողոքի ալիք պիտի բարձրանարՙ ջնջելու համար ապազգային այս հերթական նկրտումը: Սակայն հայ մտավորական միտքը (թող ներվի այս կրկնաբանությունը) զարմանալի հանգիստ է եւ միայն երբեմն-երբեմն է թույլ տալիս իրեն հրապարակ գալ ու բանավիճել: Բանավեճի մի կողմն էլՙ գիտնական ու գրող, պաշտոնյա ու քաղաքական գործիչ, դեմ չէ ազգադավ այս ձեռնարկումը կյանքի կոչելուն:
Վտանգավոր է, որ առաջարկվող փոփոխություններին կողմ է ՀՀ մարդու իրավունքների պաշտպանը, կողմ այնպիսի անվրդովությամբ, որ սկսում ես մտածել, թե գուցե մեզ եւս մի պաշտպան է պետքՙ հայ մարդու իրավունքների: Նաեւ զարմանալի է, որ Արմեն Հարությունյանը, աննախադեպ բան, առաջարկին արձագանքում է գրեթե ակնթարթորենՙ կարծես տագնապելով, որ իր հապաղումով նախաձեռնության հանդեպ կարող է բացասական կարծիք ձեւավորվել: Մարդու իրավունքների պաշտպանը համոզված է այս փոփոխությունների բերելիք արդյունքների հարցում, որովհետեւ, նրա պնդմամբ, օտար (մասնավորապես ռուսական) կրթություն ստացածները հայկական կրթություն ստացածներից առանձնանում են «լայնախոհությամբ», եւ նրանց հետ «հեշտ է աշխատել»: Ահա այս «տեսլականով» դրվատելով ԿԳ նախարարության նախաձեռնությունըՙ մարդու իրավունքների պաշտպանն իբր ելնում է մարդուՙ ցանկացած լեզվով (այլընտրանքային) կրթություն ստանալու իրավունքի ապահովման անհրաժեշտությունից: Բայց հնարավոր համարել դպրոցահասակ երեխայի գիտակցված որոշումըՙ կրթություն ստանալ օտար լեզվով, պարզապես զավեշտալի է: Նույնչափ զավեշտալի է այս դեպքում մարդու իրավունքները հարգելու մասին խոսելը: Փոխանակ ընդունելու, որ հնգամյա երեխային պարտադրելով կրթություն ստանալ օտար լեզվովՙ բռնանում ենք աշխարհայացքն ու մտածելակերպը բնական եղանակովՙ մայրենի լեզվով ձեւավորելու նրա բնական իրավունքի վրա, մենք մեկ այլ անձի (թեկուզ ծնողի) պարտադրանքը նենգափոխում, հռչակում ենք երեխայի իրավունք: Հետո սկսում ենք պաշտպանել այդ իրավունքը:
Առաջարկվող փոփոխություններին դեմ չէ հայ խորհրդարանականը: Նրանցից Անահիտ Բախշյանի համոզմամբՙ օտար լեզվով ուսուցմամբ դպրոցների բացումը չի վնասի մատաղ սերնդի լեզվական կրթությանը, քանի որ այսօր, երբ դեռ այդպիսի դպրոցներ չկան, արդեն իսկ ցածր է հայերենի իմացության մակարդակը: Հետեւաբար, տրամաբանում է նախկին մանկավարժը, օտարալեզու ուսուցմամբ դպրոցները վտանգավոր չեն: Զարմանալի տրամաբանություն չէ՞: Բայց ամենազարմանալին այն է, որ քաղաքական գործիչը ներքին այս մարտահրավերի ամբողջ վտանգավորությունը քննում է զուտ լեզվական տեսանկյունիցՙ չտեսնելով կամ չտեսնելու տալով խնդրի քաղաքական, հոգեբանական, սոցիալական եւ մյուս առումները:
Փոփոխություններին տարբեր վերաբերմունք ունեն լեզվաբանները. նրանցից, օրինակ, Ռուբեն Սաքապետոյանի կտրուկ մերժողական խոսքին Նարինե Դիլբարյանը հակադրում է իր պաշտպանական «տրամախոսությունը»ՙ հօգուտ օտարալեզու դպրոցի:
Այսպիսովՙ վտանգի համընդհանուր գիտակցում չկա: Եվ եթե երբեմն առկայծում էլ են դրանք, ապա շուտով կորչում են համատարած անտարբերության գորշ պատկերի վրա: Առավել զարմանալին այն է, որ հայոց դպրոցի համար նյութվող այս դավի առաջ անտարբեր ու համր է հայ մանկավարժը: Համենայն դեպս, առ այսօր նրանցից որեւէ մեկի տագնապին կամ մտահոգությանը հրապարակավ ականջալուր չեղանք, իսկ հայ ուսուցչի անտարբեր լռությունը կրթական գործի մեր ղեկակալները հաստատ կդարձնեն փաստարկ իրենց անելիքը հասարակության աչքին ոչ միայն անվտանգ, այլեւ նույնիսկ ազգանպաստ ներկայացնելու համար:
Խնդրի վերաբերյալ քննարկումներում եւ բանավեճերում համարյա միշտ խոսվում է օտարալեզու ուսուցմամբ դպրոցների մասին, մինչդեռ նախագծում խոսքը կրթական գործունեություն իրականացնող նաեւ այլ հաստատությունների մասին է («Հայաստանի Հանրապետության տարածքում... օտար լեզուներով ուսուցման ոչ հանրակրթական եւ հանրակրթական ուսումնական հաստատություն կարող է հիմնել...»), որից պիտի ենթադրել, որ շուտով մենք ունենալու ենք օտարալեզու ուսուցմամբ նախադպրոցական հաստատություններ նույնպես: Ահա այսպես հայոց դպրոցի առանց այն էլ խարխուլ շենքը քանդվում է արդեն խոր հիմքից: Եվ այդ հիմնավեր գործին, մոդային տրվելու ինքնամոռացությամբ, շուտով կլծվի հասարակության մի լայն հատված: Մնում է պատկերացնել, թե իրենց զավակներին անգլիական, ռուսական կամ ֆրանսիական մանկապարտեզ հանձնելու համար ի՛նչ զոհողությունների կգնան հայ մայրերն ու հայրերը: Ու այդ բանն անելուն նրանց կմղի ոչ միայն հարեւանից ու բարեկամից հետ չմնալու հայկական բնավորությունը, այլեւ ոչ հեռավոր անցյալի հիշողությունը. նրանք նորից նոր կհիշեն, թե խորհրդային ժամանակներում ի՛նչ նախապատվություններ կային ռուսական կրթություն ունեցողների համար. դրանք արտոնություններ էին, որոնցով զինված մեր ռուսախոս եղբայրներն ու քույրերը ներողամիտ ու նույնիսկ քամահրական վերաբերմունք ունեին ազգային լեզվով կրթություն ստացածների հանդեպ: Եվ մենք հետ ենք բերում այդ ժամանակները: Հետ ենք բերում, որ հայոց լեզվով կրթություն ստացածին հիմա քամահրել սկսեն անգլիական, ռուսական, ֆրանսիական դպրոցի սովորողն ու շրջանավարտը: Գուցե նաեւՙ թուրքական:
Փոփոխություններով առաջարկվում է թույլատրել օտարալեզու ուսուցմամբ թե՛ մասնավոր, թե՛ պետական հաստատությունների գործունեությունը, եւ դժվար չէ կռահելՙ ինչու՛: Օտարալեզու ուսուցմամբ պետական դպրոցներն իրենց բոլոր առավելություններով իհարկե՛ նախատեսվում են երկրիս ունեւոր եւ պաշտոնեից դասի ժառանգների համար (ինչպես, օրինակ, պետհամալսարանի իրավաբանական ֆակուլտետը), իսկ մասնավորները բաժին կընկնեն աղքատ խավի երեխաներին (ինչպես, օրինակ, ՀՀ-ում գործող բոլոր մասնավոր համալսարանների նույնՙ իրավաբանական ֆակուլտետները): (Գթասի՜րտ են մեր օրինաստեղծները. նրանք օրենք են գրում նաեւ հասարակ մարդկանց համար):
Այո, օտարալեզու ուսուցմամբ դպրոցները կսպասարկեն հիմնականում ունեւոր խավին, որովհետեւ դժվար է պատկերացնել, թե այդուհետեւ հայ որեւէ մեծահարուստի զավակ կհաճախի հայկական դպրոցՙ թողած հեռանկարի եւ հավակնությունների առումով անմրցելի օտարալեզու դպրոցները: Սրանք հիմնադրման առաջին իսկ օրվանից կվերածվեն «էլիտար» հաստատություններիՙ այդպիսով կամա-ակամա նսեմացնելով հայկական դպրոցը, այդ դպրոցի աշակերտին եւ ուսուցչին: Եվ քանի որ վերջիններս մեծ թիվ են կազմում, ուրեմն հանրության գիտակցության մեջ նսեմացած է երեւալու հասարակության մի լայն շերտ: Սոցիալական բեւեռացվածությամբ եւ հոգեբանական մեծ խզվածքով բնութագրվող հայ հասարակությունն ահա այսպես կկորցնի իր ներսում գոյացած սոցիալական անջրպետը փոքր-ինչ չեզոքացնող վերջին գործոնըՙ հանրակրթական դպրոցը, որտեղ, առանձին դեպքեր հաշվի չառած, նոր սերունդը հոգեբանորեն վերջնականապես շերտավորված չէ:
Գաղտնիք չէ, որ հայոց դպրոցին մեծ հարված է հասցրել 1990-ականներին ծայր առած հայրենալքությունը, ինչի հետեւանքով հարյուրհազարավոր հայորդիներ մայրենի դպրոցներում չուսանեցին եւ այլեւս երբեք չեն ուսանի: Այսօր էլ հայոց դպրոցը շարունակում է աշակերտազրկվել: Կրթօջախները երբեմն նույնիսկ անառողջ մրցակցության մեջ ենՙ ամեն գնով աշակերտ եւ հատկապես առաջինդասարանցի հավաքագրելու համար: Շատ դպրոցներում դասարան բացվել-չբացվելու խնդրի լուծումն ուղղակիորեն կախված է եւս մեկ աշակերտ ունենալու կամ չունենալու հանգամանքից: Մեր դպրոցի համար ահա այս անմխիթար պայմաններում է ասպարեզ գալու անողոք ու զորեղ թշնամինՙ օտար դպրոցը, որի թիկունքին կանգնած է գլոբալիզացիան, ամեն գնով եւ օր առաջ «միջազգայնանալու» մարմաջը, ինչպես նաեւ մեր սեփական օտարամոլությունն ու հայ ունեւորի լայն բացված գրպանը: Օտար դպրոցի թիկունքին սարի պես այս կանգնածները, սակայն, չարի պես եւ դեմ հանդիման են կանգնած հայոց դպրոցինՙ ի զորու եթե ոչ ոչնչացնելու (դա կանեն հետո), ապա առնվազն թուլացնելու, տկարացնելու նրան: Իսկ առայժմ օտար դպրոցները հայկական դպրոցներից կխլեն հազարավոր հայ մանուկների, որպեսզի իրենց գլոբալ ծոցում բուծեն լեզվուրացներ ու ազգամոռներ, ազգային գաղափարներից «սրբագրված»ՙ ինտեգրված հայեր: Ուրի՛շ հայեր:
Չեմ հավատում, թե սա է ԿԳ նախարարության «տեսլականը»: Իսկ եթե, այնուամենայնիվ, սա է, ուրեմն նա... ճիշտ ճանապարհի վրա է:
Հ.Գ. Ենթադրվում էր, որ լեզվի օրենքում փոփոխություններ կատարելու օրենսդրական նախաձեռնության հեղինակները պետք է ուշադիր լինեինՙ գոնե լեզվական մեղանչումներ թույլ չտալու համար: Սակայն ԿԳ հայրենի նախարարությունում ըստ երեւույթին հայկական կրթությամբ բանասեր չի գտնվել, որ աչքի անցկացներ նախագիծն ու բացառեր, օրինակ, այս անհեթեթությունը. «Օրենքի ընդունումը կկարգավորի սովորողների սոցիալական խնդիրների ..... հարցը .....»: Կամՙ ի՞նչ պետք է հասկանալ հետեւյալ նախադասությունից. «Ներկայումս «Լեզվի մասին» Հայաստանի Հանրապետության օրենքը սահմանափակում է միջազգային հեղինակություն ունեցող միայն հանրակրթական այլընտրանքային հաստատությունների մուտքը Հայաստանի Հանրապետություն, այն դեպքում, երբ որակյալ կրթություն ստանալու պահանջարկը մեծ է, իսկ արտերկրում դա ապահովելու հնարավորություն ունեցողներինըՙ քիչ»: Ընդգծված երկրորդական նախադասության միտքը կռահել կարելի է միայն: Դրությունը մասամբ կշտկվեր, եթե «ունեցողներինը» բառի փոխարեն գործածված լիներ «ունեցողները»: Ի դեպ, այս նախադասության մեջ գործածված «մեծ» ու «քիչ»-ը հականիշներ չեն, ինչպես ներկայացված է նախագծի հիմնավորման մեջ:
«Օրենսդրական այս նախաձեռնությամբ առաջարկվում է հնարավորություն տալ, որպեսզի .....», ասվում է օրենքի հիմնավորման մեջ, եւ դարձյալ չի գտնվել մի բանասեր, որ ասերՙ «հնարավորություն տալ, որպեսզի» ձեւակերպումը ռուսական մտածողության հետեւանք է, իսկ մաքուր հայը կասիՙ «հնարավորություն տալ, որ»:
Կարծում եմՙ հենց միայն այս (նաեւ չնշված) մեղանչումները շտկելու համար կառավարությունն օրենքի նախագիծը պիտի հետ ուղարկի:
Բայց ամենածանրը, իհարկե, մեղանչումն է հայոց լեզվի եւ հայոց դպրոցի հանդեպ: Եվ այս մեղանչման համար օրենքի նախագիծը ոչ թե պիտի հետ ուղարկել, այլ մերժել անվերադարձ:
ԼԵՎՈՆ ՍԱՐԳՍՅԱՆ, Վանաձոր

Լեզու պարտքի դիմա՞ց

Հավանություն տալ "Լեզվի եւ հանրակրթության մասին" ՀՀ օրենքներում փոփոխություն եւ լրացումներ կատարելու մասին օրենքների նախագծերին՝ կնշանակի վերադառնալ խորհրդային-կոմունիստական ժամանակահատվածի ռուսական դպրոցին եւ օտար լեզուներն ուսուցանել հայոց լեզվի հաշվին:
Հավանություն տալ "Լեզվի եւ հանրակրթության մասին" ՀՀ օրենքներում փոփոխություն եւ լրացումներ կատարելու մասին օրենքների նախագծերին՝ կնշանակի վերադառնալ խորհրդային-կոմունիստական ժամանակահատվածի ռուսական դպրոցին եւ օտար լեզուներն ուսուցանել հայոց լեզվի հաշվին: Երեկ "Հայելի" ակումբի հյուրերն այս տեսակետը հայտնեցին կառավարության առաջարկած նախագծի վերաբերյալ: Օրենսդրական փոփոխությունների փաթեթն ընդունվելու դեպքում կառավարության համաձայնությամբ կամ մասնակցությամբ Հայաuտանում կարող են հիմնվել օտարալեզու դպրոցներ: Այսինքն, բացի գրական հայերենից, Հայաստանում կրթություն կարող են իրականացնել նաեւ, ասենք, ռուսերեն, անգլերեն կամ ցանկացած այլ լեզվով: Որպես հիմնավորում նշվում է, որ նախկին օրենքը (1993-ին ընդունված "Լեզվի մասին" օրենքով Հայաստանում կրթության եւ ուսուցման միակ լեզուն գրական հայերենն է) սահմանափակում է օտարերկրյա եւ միջազգային հեղինակություն ունեցող հանրակրթական այլընտրանքային դպրոցների մուտքը ՀՀ, այն դեպքում, երբ դրանցում կրթություն ստանալու պահանջը մեծ է, իսկ օտար երկիր մեկնելու հնարավորությունը՝ քիչ: "Մեր նման փոքր ժողովուրդն իր անկախությունը լեզվով է ապահովում: Տնտեսական անկախության մասին խոսելը ծիծաղելի է, ռազմական անկախության մասին խոսելը՝ նույնքան, եւ մեր միակ անկախությունն ապահովողը լեզուն է: Չլինի լեզուն, այլեւս անիմաստ կլինի Հայաստանում ապրելը, որովհետեւ ինչ լեզվով մտածում ես ու գրում, այդ լեզվի տիրոջ ներկայացուցիչն ես",-նախագծից բխող վտանգների շուրջ իր մտահոգություններն այսպես արտահայտեց գրողների միության քարտուղար Հովհաննես Գրիգորյանը: Ինչպես նա, այնպես էլ լեզվաբաններ Ռուբեն Սաքապետոյանն ու Նարինե Դիլբարյանը առաջարկվող նախագծում ծուղակ են տեսնում եւ վստահ են, որ դա արվում է հատկապես համատարած ռուսական դպրոցները վերականգնելու միտումով: "Ի՞նչ է նշանակում ռուսական դպրոց: Երեխաներ, որոնց ուղեղը ժավելով լվացված է, որոնք ոչ հայ են, ոչ ռուս: Հաշմանդամ սերունդ, որը շուկայական ռուսերեն գիտի եւ բազարային հայերեն: Նույնը վերաբերում է նաեւ անգլիական եւ այլ դպրոցներին",- բավականին բորբոքված նշեց Ռուբեն Սաքապետոյանն ու արձանագրեց այսօրվա դպրոցի ողբալի վիճակը. "Լուրջ դեմքով մարդիկ նստած խոսում են, թե օտար լեզուները լավ չգիտեն: Տո էդ ի՞նչը լավ գիտեն: Դուք մտե՞լ եք դպրոցները: Ես դպրոց գիտեմ, որտեղ 10-րդ դասարանում բազմապատկման աղյուսակ չգիտեն": Հովհաննես Գրիգորյանն էլ կարծիք հայտնեց, թե "Գույք պարտքի դիմաց" ծրագրով Հայաստանի գործարաններն ու տնտեսական նշանակության օբյեկտները Ռուսաստանին հանձնելուց հետո այսօր բանը նրան է հասել, որ լեզուն ենք զիջում: Մայրենիի կորստով մտահոգված բանախոսները գտնում են, որ օտարալեզու կրթություն իրականացնող դպրոցները պետք է հիմնական չլինեն, այլ՝ ավագ, որտեղ կարող են սովորել հատուկ լեզվական կարողություններ ունեցող երեխաները:



mardi 11 mai 2010

«Հայոց պատմութեան էջեր», ՎԵՄ ՌԱԴԻՈ

Փարիզի Խաղաղութեան կոնֆերանսի քաղաքական հանգամանքները
Ապրիլ 27

Չնայած որ Փարիզի Խաղաղութեան կոնֆերանսի` պատերազմի պատասխանատուներին պատժելու յանձնաժողովում քննարկուել էր մարդկութեան եւ քաղաքակրթութեան դէմ Թուրքիայի յանցագործութիւնները դատապարտող 1915թ. մայիսի 24-ի յայտարարութիւնը՝ արուած Ֆրանսիայի, Մեծ Բրիտանիայի եւ Ռուսաստանի կողմից, սակայն Վերսալի պայմանագրում (1919թ. յունիսի 28) ոչ մի խօսք չասուեց ցեղասպան Թուրքիայի մասին:


Փարիզի Խաղաղութեան կոնֆերանսում երկակի ստանդարտների կիրառումը

Մայիս 04

Հայկական հարցի նկատմամբ մեծ տէրութիւնները երկակի ստանդարտների քաղաքականութիւն էին վարում, ինչը եւս մէկ անգամ երեւաց Փարիզի Խաղաղութեան կոնֆերանսի ժամանակաշրջանում՝ 1919թ.:

ՀԱՐՑԱԶՐՈՒՅՑ Ա.ԱԲՐԱՀԱՄՅԱՆԻ ՀԵՏ ՄԱՍ - 2

Հայոց Ազգային Խորհրդի գործունեությանը վերաբերող իրավական փատաթղթերի մասին