Ազգային ինքնութjան հարցեր

National Identity Issues (Show 1)
Harutyun Mesropyan presents the alternatives for us to meet the challenges of our time.
Ազգային ինքնութjան հարցերի մասին զրույց Հարություն Մեսրոպյանի հետ «ԱԿՈՒՆՔԻ» եթերում։(հաղորդում 1-ին)։

ՎԵՄ Ռադիո, 28 հուլիսի 2009
28 July 2009, Radio VEM.AM

ՀԱՆՐԱՅԻՆ ԳԻՏԱԿՑՈՒԹՅԱՆ ՆԱԽԱԳԾՈՒՄԸ. ԻՇԽԱՆՈՒԹՅՈՒՆ ԵՎ ԷԼԻՏԱ

Իգոր Բաղիրյան

1. Էլիտաների կառուցվածքը որպես հասարակության գիտակցության վիճակի որոշիչ գործոն

Փորձագետներն առանձնացնում են էլիտայի երկու հիմնական հատկանիշ.

• իմաստի գեներացիա, արտադրություն
• հասարակայնորեն նշանակալի իշխանական որոշումների վրա ազդելու ընդունակություն:

Այս մոտեցման համաձայն, կուսակցությունների ինստիտուտին, որոնք դիտարկվում են որպես էլիտար խմբավորումների կազմակերպական-իրավական կազմավորում, ներկայացվում են գաղափարախոսության առկայության որոշակի պահանջներ և իշխանության ձգտում:

Էլիտա հասկացության մեկնության ամենաբարձր մակարդակում (ֆունդամենտալ, բազիսային էլիտա) իմաստի արտադրությունը նշանակում է ոչ թե պարզապես գաղափարախոսություն, այլ կյանքի իմաստ: Հենց նման ֆունդամենտալ էլիտաների շնորհիվ է հասարակությունը գտնվում կյանքի իմաստների որոշակի կառույցի դաշտում: Այդ իմաստները նույնպես, ինչպես և դրանց համապատասխան ֆունդամենտալ էլիտաները, կրում են արտաժամանակային, մշտական բնույթ: Փոխվում են միայն դրանց տեսակարար կշիռները հասարակությունում:

Յուրաքանչյուր համեմատաբար երկար ժամանակային հատվածում առավել մեծ տեսակարար կշիռ բաժին է ընկնում էլիտաներից մեկին, և հասարակությունում գերիշխում է համապատասխան կյանքի իմաստը:

Հնդեվրոպական քաղաքակրթությունն ուսումնասիրող գիտության շրջանակներում ընդունված է առանձնացնել ֆունդամենտալ էլիտաների երեք տեսակ` կյանքի իրենց իմաստներով (առաքելություններով): Դրանք պայմանականորեն կարելի է անվանել տնտեսական, պետական-բյուրոկրատական, կրոնափիլիսոփայական: Ընդ որում՝ վերջինի տակ հասկանում են ոչ թե հայտնի կրոնների (քրիստոնեություն, մահմեդականություն, բուդդայականու-թյուն և այլն) կոնկրետ ինստիտուցիոնալ կազմավորումները, այլ դրանց հոգևոր հիմքը կրողներին:

Դրանց ազդեցությունը հասարակական-քաղաքական կյանքի վրա, որպես կանոն, կրում է ծածուկ, ոչ ակնհայտ բնույթ` մակերևույթին հայտնվելով հոգևոր զարգացման պարադիգմերի փոփոխության հատման կետում:

Անցյալի տեսանելի ժամանակահատվածում հասարակական-քաղաքական զարգացման դինամիկան պայմանավորվում էր առաջին երկու էլիտաների` պետական-բյուրոկրատականի և տնտեսականի դիմակայությամբ:

Հայտնի հնդեվրոպաբան Դյումեզիլն ապացուցում է, որ եվրոպական աշխարհամասում ժամանակագրական առումով առաջինը գերիշխում էր պետական-բյուրոկրատական (զինվորական) էլիտան: Այս էլիտայի գերիշխանությունը մեր օրերում փոխվել է, տնտեսական էլիտայի գերիշխանությամբ: Էլիտաների փոփոխման գործընթացը հրահրել է բուրժուական հեղափոխությունների հորձանք:

Որպես ներքին կյանքում պետական-բյուրոկրատական էլիտայի իդեալ, փոքր-ինչ չափազանցված ձևով, հանդես է գալիս բարեկարգ, հստակ աշխատող զորանոցը: Առավել նշանակալի ինստիտուտներն են անվտանգությունը, բանակը, ռազմարդյունաբերական համալիրը: Արտաքին քաղաքական առումով որպես նպատակ հանդես է գալիս տարածքն իր հաղորդակցություններով, ռեսուրսներով և բնակչությամբ:

Գիտության ոլորտում նախապատվությունը տրվում է բնական գիտություններին, որոնց մշակումները կարելի է արագ փոխակերպել ռազմականի:

Բարոյաէթիկական ոլորտում անհատից պահանջվում է լինել հասարակության օգտակար անդամ` համակարգի օգտակար տարր: Ընդ որում` հաստատվում է համակարգի տոտալ առավելությունը անհատի նկատմամբ:

Բնական է, որ տնտեսական էլիտան, որ իշխանության է գալիս պետական-բյուրոկրատականի հետ դիմակայության գործընթացում, ի գիտություն է ընդունում անձի ազատության կարգախոսը, որը նույնացվում է դեմոկրատիայի և լիբերալիզմի հասկացությունների հետ: Այդ կարգախոսները համապատասխանում էին տնտեսական էլիտաների (որին դիմակայում էր պետական ապարատը) հաստատման սկզբնական փուլին:

Երկրորդ փուլում տնտեսական էլիտան էլ ավելի է սերտաճում պետական ապարատին: Մի շարք փորձագետների կարծիքով` ամերիկյան համակարգի կարճ բանաձևը պետության և խոշոր բիզնեսի միասնական կադրային տարածքն է` գումարած «ուղեղային կենտրոնների» համակարգը: Կառավարման մեթոդներն ավելի շատ են հենվում ոչ թե մտրակի և բլիթի ուղղակի մեխանիզմներին (պետական-բյուրոկրատական էլիտա), այլ մարդու հոգեբանության վրա ազդեցության անուղղակի հնարքներին: Համապատասխանաբար` կրթության ոլորտում առաջնահերթությունները տրվում են իրավագիտությանը, էկոնոմիկային, հոգեբանությանը: Այս փուլում տնտեսական էլիտայի գաղափարախոսությունը սկսում է կրել էլ ավելի ագրեսիվ բնույթ` պետական-բյուրոկրատականի համեմատ էլ ավելի մեծ ինտենսիվությամբ ճնշելով անձի ազատությունը:

Գալով իշխանության` տնտեսական էլիտան, ինչպես և նախորդը, ակտիվորեն օգտագործում է առասպելաբանության գործիքանին` հասարակության գիտակցությունը փոխելու («ուղեղների լվացում») և իր իշխանությունը հաստատելու համար: Առասպելի նպատակը մեկն է` գիտակցության մեջ մտցնել այն փաստը, որ հասարակական-քաղաքական կարգի առկա ձևն ամենալավն է այն իմաստով, որ զրկված է նախորդների թերություններից և թույլ է տալիս էվոլյուցիոն զարգացում: Տնտեսական էլիտայի արդի գաղափարախոսները ոչնչով չեն տարբերվում ինչպես Հեգելից, որն իդեալականացնում էր կառավարման այն ժամանակվա ձևը (պրուսական միապետություն), այնպես էլ Խորհրդային Միության գաղափարախոսներից:

Թուրինի համալսարանի պրոֆեսոր Ալեսանդրո Պիցերնոն արդի դեմոկրատիան բնութագրել է որպես արևմտյան պետությունների նոր կրոն` իր ծեսերով` ընտրություններ, օրհներգեր, արարողություններով ու խաչակիրներով, որ պատրաստ են ոչնչացնել հակադեմոկրատական չարիքն աշխարհում:

Քանի որ շուկան` որպես առքուվաճառքի տոտալ տարածքի խորհրդանիշ, հանդես է գալիս միջանցիկ գաղափարախոսությամբ, ապա քաղաքականությունը պարտադրվում է ապրանքի գովազդի ձևով: Արդյունքում` ռեալ իրավունքը խիստ կապված է տնտեսական էլիտայի մոտ կենտրոնացված ֆինանսա-կազմակերպա-տեղեկատվական ռեսուրսի հետ:

Արդի դեմոկրատիայի ակնհայտ թերությունների չեզոքացման համար ակտիվորեն օգտագործվում է նախադասությունների նախագծման հոգեբանական հնարքը` բաղկացած երկու մասից. առաջին մաս – դեմոկրատիայի` որպես հասարակական-քաղաքական կարգի քննադատություն, երկրորդ մաս – պնդում, թե մյուսներն ավելի վատն են: Այստեղ օգտագործվում է հոգեբանության մեջ լայնորեն հայտնի` գիտակցության մեջ կեղծ ինֆորմացիայի ներդրման մեթոդը: Գիտակցությունը բացվում է ճշմարտացի ինֆորմացիային ընդառաջ առաջին մասում և ներս է թողնում երկրորդին` կեղծը: Ավելի համոզիչ լինելու համար այդ առաջարկները միշտ վերագրվում են շատ հայտնի անձանց, օրինակ` Ու.Չերչիլին:

2. Իշխանությունը և գիտակցության վիճակների փոփոխության մեթոդները

Իշխանությունը որոշակի ուղղությամբ և առկա նպատակին համապատասխան հասարակության շարժը իրականացնելու ընդունակությունն է: Արդի ժամանակահատվածը բնութագրվում է նրանով, որ իշխանական էլիտաները հստակ հասկանում են, որ իրենց համար ցանկալի ուղղությամբ շարժվելու անհրաժեշտությունը պետք է գիտակցաբար կիսեն բավական լայն հասարակական շերտեր:

2.1 Իշխանության իրականացումը` որպես հասարակության գիտակցության վիճակի փոփոխություն

Իշխանությունը կարելի է սահմանել որպես հասարակությանը գիտակցության փոփոխված վիճակի մղելու կարողություն, որում իշխանական էլիտաների նպատակները կներկայացվեն որպես ցանկալի: Այս հանգամանքը 20-րդ դարի երկրորդ կեսից սկսած` պայմանավորեց մարդու հոգեկանի վրա ներգործության մեթոդների ամենաարագ, առաջանցիկ զարգացումը:

Այստեղ հարկ է արժանին մատուցել Նոբելյան մրցանակակիր Ջ.Գելբրեյթին` պետության և առանձին հասարակական ինստիտուտների մակարդակով հոգեբանական հնարքների ապագա տոտալ օգտագործման մասին մռայլ հոռետեսական կանխատեսման հեղինակին: Անցյալ դարի 60-ականների սկզբին արված այդ կանխատեսումն այսօր արդեն իրականություն է։

Հոգեբանական ներգործության օգտագործվող բոլոր մեթոդների հիմքում ընկած է գիտակցության վիճակների ամբողջ սպեկտրի գոյության մասին պատկերացումը: Ընդ որում` անհատների ճնշող մեծամասնությունը ժամանակի յուրաքանչյուր տվյալ պահի կարող է գիտակցել գիտակցության միայն մի մակարդակ: Յուրաքանչյուր նման մակարդակի, այսինքն՝ գիտակցության վիճակի հետ կապվում է իրականության տեսլականի որոշակի տեսակը և դրա զգացողությունը: Գիտակցության մեկ այլ (փոփոխված) վիճակի օրինակ է սովորական քունը:

Գիտակցության ընթացիկ (կենցաղային) տիրապետող վիճակը առանձնանում է մարդկային բիոհամակարգչի ռացիոնալ բաղադրիչի ակտիվ գործառնությամբ: Ակտիվ գործառնություն ասելով նկատի է առնվում մուտքային տեղեկատվության վերլուծությունը տրամաբանության դիրքերից, անցյալի փորձին համապատասխանությամբ: Արդյունքում` տեղի է ունենում տեղեկատվության սելեկտիվ ընտրություն և դրա ներկառուցում կենսափորձի արդեն ձևավորված մատրիցայում:

Գիտակցության փոփոխված վիճակներում այս ռացիոնալ ծրագրերը զգալիորեն թույլ են աշխատում կամ էլ ամբողջովին անջատված են: Արդյունքում` տեղեկատվությունը ոչ քննադատաբար գրանցվում է հիշողության մեջ:

Հաշվի առնելով այն հիմնարար հանգամանքը, որ գիտակցության վիճակների բոլոր մակարդակների միջև ամբողջ ընթացքում տեղի է ունենում տեղեկատվության պատճառահետևանքային փոխանակություն, նշանակում է` անհատի գործողությունները դուրս են գալիս ռացիոնալ գիտակցության կողմից չվերահսկվող մակարդակ:

Այսպիսով, հոգեբանական ներգործության ընդհանուր խնդիրը հանգեցվում է երկու առանձին խնդիրների լուծմանը. անհատին բերել գիտակցության փոփոխված վիճակի և որոշել տեղեկատվության տեսակը, որն այդ վիճակի մեջ կընկալվի որպես արտաքին սուբյեկտների համար ցանկալի գործողությունների անվերապահ հրաման: Հենց այս ուղղությամբ են տարվում առավել ինտենսիվ, հիմնականում` փակ հետազոտությունները:

Հասանելի գրականության մակարդակով այսօր կարելի է խոսել գիտակցության վիճակների փոփոխված մակարդակների վրա դուրս գալու հետևյալ մեթոդների և դրանց օգտագործման մասին:

2.2 Հիպնոս

Ցիկլիկ, կրկնվող գործողություններ և տեղեկատվություն. hիպնոսի գոյություն ունեցող տեսությունը, մեղմ ասած, հեռու է ավարտուն լինելուց: Ըստ էության, առկա են ընդամենը առանձին փորձարարական փաստերի ընդհանրացումներ:

Առաջին հերթին դրանց է վերաբերում այն փաստը, որ ցիկլիկ, պարբերական գործողությունները, ինչպես և պարբերաբար կրկնվող տեղեկատվությունը անհատին բերում է գիտակցության այլ, փոփոխված, տրանսային վիճակի: Բաց աչքերով հարթմնի քնի նման մի բան: Նման ցիկլիկ գործողություններ են, օրինակ, շուրջպարերը, ռիթմիկ երաժշտությունը, պարբերաբար կրկնվող արարողությունները: Այս փաստը հատկապես լայնորեն օգտագործվում է բանակում և ուժային այլ կառույցներում, նախևառաջ` ամեն օր միևնույն ժամին կրկնվող արարողությունների ձևով:

Ուշագրավ է այն հիմնարար փաստը, որ մարդկանց ճնշող մեծամասնությունը յուրաքանչյուր առավոտն սկսում է գրեթե նույն գործողություններով: Այսպիսով, ստեղծվում է ասես գիտակցության միևնույն վիճակի մեջ հայտնվելու բնական նախադրյալ:

Այս մասին շատ պատկերավոր արտահայտվել է ավստրիացի գրող Գ.Մանրիկի «Գոլեմ» ստեղծագործության հերոսներից մեկը: Էությունը մոտավորապես հետևյալն է. իրավիճակի տրագիկոմիզմն այն է, որ առավոտյան արթնանալով` մարդուն թվում է, թե իսկապես արթնացել է, այնինչ, նա հայտնվում է էլ ավելի ամուր քնի վիճակի մեջ:

Հենց այս պատճառով է, որ հնդեվրոպական բոլոր կրոնները մարդու հոգևոր զարգացումը կապում են քնից վերջնական արթնացման հետ (Բուդդա` նշանակում է արթնացած): Այս հանգամանքի հետ է կապված նաև քնի թագավորության և այն արթնացրած հերոս արքայազնի մասին ժողովրդական հեքիաթների սյուժեն:

Հիպնոսի տեսության մեջ նշվում է, որ գիտակցության փոփոխված վիճակներում (գիտակցության ընթացիկ, կենցաղային վիճակներից տարբեր վիճակներ) գոյություն ունեն տեղեկատվության ձևեր, որոնք ընկալվում են որպես հրաման: Տեղեկատվության նման ձևերի որոնումը հետազոտության ամենաինտենսիվ ուղղություններից մեկն է:

ԱՄՆ-ում հիպնոսի առաջատար մասնագետներից մեկը` Չարլզ Թարտը, գրել է այն մասին, որ իր վրա միշտ ամենաճնշիչ տպավորություն է թողնում այն փաստը, որ գիտակցության փոփոխված վիճակում գտնվող անհատին տրված հրամանը հետո արդեն նա, վերադառնալով սովորական, կենցաղային վիճակի, համառորեն ջանում է կատարել, ավելին` հարցերի դեպքում դրա համար ռացիոնալ բազա է բերում:

Տարածության կառուցվածքային ձևավորում. գիտակցության փոփոխված վիճակին հասնելու մեկ այլ եղանակ է անհատների շուրջ որոշակի տարածքային կառուցվածքի ստեղծումը: Հնագույն ժամանակներից մինչև մեր օրերը նման կառուցվածքի օրինակ է հատյալ բուրգը: Նրա հիմքի մոտ գտնվող անհատները, անկախ բուրգի գագաթին գտնվող անձանց որակից, սկսում են նրանց ընկալել որպես բնական, խարիզմատիկ լիդերներ:

Նույն էֆեկտի ստեղծմանն են ուղղված նաև T-ատիպ հսկայական սեղանները պետերի աշխատասենյակներում: Սեղանի այս ձևը, զուգահեռ գծերի նեղացման էֆեկտի հաշվառմամբ, այդ նույն հատյալ բուրգի հարթ տեսակն է: Արդյունքում` սեղանի հետևում նստած պետն արդեն սովորական անձնավորություն չի ընկալվում, այլ մեկը, որ հրամաններ տալու բնական իրավունք ունի:

Ուշադիր անհատը ուշադրություն կդարձներ այն հանգամանքին, որ ընկերասեր, վստահելի խոսակցության տրամադրված պետը հաճախ վեր է կենում սեղանի առջևից և նստում խոսակցի դիմաց` սիմետրիկ դիրքով:

2.3 Ընթացիկ գիտակցությամբ չվերահսկվող հրամայական տեղեկատվության ներմուծում

Մարդկային բիոհամակարգիչն ունի նաև հիմնարար մի հատկություն, որը կապված է նրա իներցիոնության հետ. արտաքին տեղեկատվությունը մշակելու և, որպես արդյունք, այն գիտակցելու համար որոշակի ժամանակ է պետք: Պատկերավոր ձևով սա կարելի է ներկայացնել որպես տեղեկատվության ընկալում առանձին կադրերի ձևով:

Առանձին կադրի մշակումը ժամանակի որոշակի միջակայք է պահանջում: Այդ միջակայքի ներս թափանցող ողջ տեղեկատվությունն անցնում է գիտակցության այլ մակարդակներ (ենթագիտակցություն), որը չի վերահսկվում գիտակցության ընթացիկ մակարդակով:

Եթե այդ տեղեկատվությունը ծրագրային կարգադրության բնույթ կրի, ապա անհատը, չգիտակցելով դա, կձգտի կատարել այն: Այս հնարքն արդեն օգտագործվում է գովազդի համար` ապրանքի ենթագիտակցական պարտադրմամբ: Մեկ այլ, անհամեմատ ավելի վտանգավոր տարբերակ է գաղափարների, լիդերների, քաղաքական շարժումների գովազդը:

2.4 Ապագայի փոփոխությունն սկսվում է անցյալի փոփոխությունից

Մարդկային բիոհամակարգչի ծրագրային ապահովումն ունի մշակվող տեղեկատվության գծային էքստրապոլյացիայի հիմնարար հատկություն:

Այս հատկությունն իր արտահայտությունն է գտել տվյալների ժամանակային շարքերի մշակման հետ կապված համակարգչային ծրագրերում: Առավել շատ օգտագործվող ծրագրերը իրենցից ներկայացնում են կա՛մ ժամանակային շարքի նկարագրման շարունակությունն ապագայում (որպես կանոն` գծային), կա՛մ ռեգրեսիվ հավասարում, որում պատճառահետևանքային կապի (հավասարման ձևը և գործակիցը) տեսակը փոխադրվում է ապագա:

Այսպիսով, ինչպես առանձին անհատի, այնպես էլ հասարակության համար ընդհանրապեսապագան երևում է որպես անցյալի գծային շարունակություն: Ավելի ճիշտ` գծային շարունակության սցենարն ընկալվում է առավելագույն հավատով, ինչն էլ այն առավել հավանական է դարձնում:

Այս արդեն բավական վաղուց հայտնի փաստը դրսևորվում է երկու հիմնարար հետևանքներում:

Դրանցից մեկը կապված է այն հանգամանքի ըմբռնման հետ, որ որակական (ոչ էքստրապոլյացիոն) կանխատեսումը կապված է միայն ինտուիցիայի հետ և չի կարող ստացվել ռացիոնալ մեթոդների հիման վրա: Վերջինները կարող են լրացնել և մեկնաբանել ինտուիտիվ տեսլականը:

Այս հանգամանքը պայմանավորեց մարգարեների, գուշակների ինստիտուտի ի հայտ գալը, որոնք օժտված էին ապագայի սցենարները տեսնելու ընդունակությամբ:

Մյուս հետևանքը կապված է անցյալի պատկերացումը փոխելու անհրա-ժեշտության հետ այն իմաստով, որպեսզի նոր գծային էքստրապոլյացիան դուրս բերի դեպի ցանկալի ապագա:

Այս նպատակի համար առավել արդյունավետ է առասպելաբանության գործիքանին:

Առասպելը պետք է բավարարի հետևյալ պահանջներին.

• կրի որոշակի գաղափարախոսություն, որը թույլ է տալիս նրա գծային էքստրապոլյացիան ապագայում
• իր կառուցվածքով լինի արքետիպային՝ համապատասխան Կ.Յունգի տեսության: Դա նշանակում է, որ առասպելի հիմնական գործող անձինք պետք է ընդգրկված լինեն արքետիպերի կազմում, այդ թվում` հերոս, թշնամիներ, դավաճաններ, հավատարիմ ընկերներ, սիրող կանայք (հավատարիմ ընկերուհիներ) և այլք
• լինի ինքնաբավ, այսինքն՝ բացատրության համար չպահանջի արտաքին տեղեկատվություն
• որոշակի սիմվոլիկա կրի:

Առասպելաբանության համատեքստում զարգացումը մի առասպելից մյուսին անցումն է: Այդ անցումը ներառում է հին առասպելի կործանման և նորի ստեղծման փուլերը:

Տեսանելի անցյալում հին առասպելի կործանումն իրականացվում էր հին հերոսների և սիմվոլիկայի պսակազերծման հաշվին, ընդ որում` ավելի հաճախ նրանց ուղղակի նսեմացնելու և սովորականի մակարդակի իջեցնելու հաշվին: Այս գործիքի օգտագործման ցայտուն օրինակ են ոչ վաղ անցյալի պատմական իրադարձությունները: Խորհրդային Միության հիմնադրման փուլում ստեղծվել էր հերոսների՝ քաղաքացիական պատերազմի առաջնորդների, պետության և որոշակի սիմվոլիկայի առասպել։ ԽՍՀՄ փլուզման փուլում լայնորեն օգտագործելով անեկդոտի, շարժի հոգեբանական հնարքները` այդ հերոսները և սիմվոլիկան նսեմացվեցին մինչև առավելագույն ցածր սովորականի մակարդակը: Զուգահեռաբար նախածվում էր նոր առասպել, որ գաղափարայնացնում էր արևմտյան համակարգի որոշ չափով պարզեցված սխեմատիկ պատկերացումը:

Ներկայումս ընթանում է հերթական առասպելի ձևավորման և նախորդի կործանման գործընթացը` նոր աշխարհակարգի անհրաժեշտության հիմնավորման նպատակով: Դրա համար առավելագույնս օգտագործվում է արհեստականորեն ստեղծված և հրահրված գլոբալ ֆինանսական ճգնաժամը:

Զուգահեռաբար լայնորեն կիրառվում է ազգային լիդերներին, նրանց անբավարար բանիմացությունը և գործունակությունը թաքուն ծաղրելու և անվանարկելու նախկին հնարքը:

Նպատակն է` հոգեբանորեն հիմնավորել թեզն այն մասին, որ ազգային լիդերներն արդեն ի վիճակի չեն գլուխ հանել ազգային խնդիրներից: Հաջորդ տրամաբանական եզրակացությունն այն է, որ ազգային պետությունը` որպես պատմության սուբյեկտ, բարոյապես հնացել է: Այս պատկերացումն արդեն հնչեցվել է բավական բարձր մակարդակներում, և կարծես թե ստիպողաբար կսերմանվի նաև հետագայում:

3. Ֆունդամենտալ էլիտաների կողմից գեներացվող կյանքի իմաստները

Կյանքի այս իմաստներն առավել արտահայտիչ են դրսևորվում հերոս հասկացության բովանդակության մեջ երեք էլիտաներից յուրաքանչյուրում: Այդ բովանդակությունն արդեն իր պատկերավոր և խորհրդանշական արտահայտությունն է ստացել կինոյում և գրական ստեղծագործություններում, գովազդներում:

Տնտեսական էլիտա. այս էլիտայի կողմից գեներացվող կյանքի իմաստը կարելի է արտահայտել հավասարության տեսքով, որի աջ մասը ներկայացնում են հենքային նյութական բարիքները` անշարժ գույք` ներառյալ հողային տարածությունը, ենթակառուցվածքը, ներառյալ անձնակազմը, տեղեկատվությունը, կանանց (հայրիշխանական հասարակությունում կինը համարվում է հաջողության չափանիշ):

Հավասարության ձախ մասը պետք է արտահայտի աջ մասի հավաք (կոմպակտ) խորհրդանշական համարժեքը` փողը: Փող ասելով պետք է հասկանալ ոչ թե ցանկացած ազգային արժույթն իր գործողության սահմանափակ շառավղով, այլ համաշխարհային արժույթը` դոլարը, որ վաղուց արդեն փողի համաշխարհային խորհրդանիշն է դարձել:

Նշված հավասարությունը միտումնավոր ներդրվում է սովորական մարդու գիտակցության մեջ ֆիլմաշարերի միջոցով, որոնցում հերոսների շոշափելի նպատակը, որպես կանոն, կոմպակտ փոքրիկ դոլարներով լի ճամպրուկն է, որը շատ հստակ արտահայտիչ ցուցադրվում է էկրանին:Ինտենսիվորեն ներդրվում է կյանքի իմաստի տեսողական ասոցիացիան` դոլարներով լի ճամպրուկը: Այս խորհրդանիշը կրող հերոսները համապատասխան կինոնկարներում, կարևոր չէ, թե ինչ գնով ու մեթոդներով, վերջում ստանում են բաղձալի ճամպրուկը:

Կյանքի այս իմաստը որոշակի տեսական լեգիտիմություն է ստացել դասական մեյնսթրիմի կողմից: Վերջինիս հիմքն են կազմում ռացիոնալության սկզբունքը և նրա կրողը` հոմո էկոնոմիկուսը: Սկզբունքի էությունն այն է, որ հոմո էկոնոմիկուսի վարքագիծը ենթարկվում է շահույթի մաքսիմիզացման սկզբունքին: Այս տրամաբանական հիմքի վրա կառուցվում են պահանջարկի և առաջարկի հավասարության մակրո- և միկրոհաշվեկշռային սխեմաները, այդ կորերի պարամետրային կապերը:

Ռացիոնալացման սկզբունքի մաթեմատիկական անալոգը կարելի է ներկայացնել որպես նպատակային ֆունկցիայի մաքսիմիզացում կամ մինիմիզացում (եթե խոսքը կորուստների մասին է) որոշումների կայացման սահմանափակ ոլորտում: Առհասարակ, այդ սահմանափակումները կարող են և պետք է կրեն նաև բարոյական բնույթ: Բարոյաէթիկական բնույթի սահմանափակումները պետք է առաջադրվեն այլ ֆունդամենտալ էլիտաների կողմից:

Հասարակական համակարգի համար գոյություն ունի միայն մեկ կայուն վիճակ` կապված կյանքի իմաստների բնական հիերարխիայի և համապատասխան ֆունդամենտալ էլիտաների հետ: Այդ հիերարխիայում տնտեսական էլիտան պետք է զբաղեցնի ամենացածր մակարդակը:

Տնտեսական էլիտային և ընդհանրապես տնտեսությանը ինքնաբավ իմաստ հաղորդելն անդառնալիորեն տանում է բիզնեսի ոլորտում բարոյական սահմանափակիչների թուլացմանը և վերացմանը:

Պետական-բյուրոկրատական էլիտա. այս էլիտայի հիմքը կազմում են ռազմաստրատեգիական մտածողություն ունեցող մարդիկ: Արդեն նշել ենք, որ այս էլիտայի շրջանակներում անհատից պահանջվում է առավելագույնս օգտակար լինել համակարգին` պետությանը: Անհատի կյանքի նպատակը, իմաստը պետք է դառնա ժողովրդի բարեկեցությունը, որը սահմանվում է պետության բարձրագույն մարմինների կողմից:

Այս թեմատիկային նվիրված բազմաթիվ ֆիլմերի սյուժեները, որպես կանոն, կառուցվում են Կ.Յունգի արքետիպերի հավաքածուի հիման վրա: Այդ հավաքածուում կենտրոնական հերոսն է երկիրը, քաղաքը, մարդկանց խմբերին կործանումից փրկողը: Հերոսի հակառակորդներն են ներքին կամ արտաքին թշնամիները, որոնք հաճախ միավորվում են: Հերոսն անպայման ունենում է հավատարիմ ընկերուհի և դավաճան մեկը՝ մերձավոր շրջապատից:

Երջանիկ ավարտի դեպքում հերոսին սպասում է վաստակած պարգև պետության կողմից` գումարած ընկերուհու սերը: Տխուր ավարտի դեպքում հերոսը զոհվում է, և անպայման առկա է դրական տարր` մարդկանց և պետության հիշողության մեջ երախտագիտության ձևով:

Պետական-բյուրոկրատական էլիտայի սերմանած գաղափարախոսության էությունը կյանքի անհատական իմաստի ենթարկեցումն է պետության ռազմավարական շահերին: Այս էլիտայի հետ է կապված ընդհանուր առմամբ պետության և առանձին անհատների գործունեությանը կյանքի միսիոներական իմաստ հաղորդելու ևս մեկ կարևոր ասպեկտ: Պետական-բյուրոկրատական էլիտան զարգացման գագաթնակետին է հասնում կայսերական պետական կազմավորումներում: Սա բացատրվում է նրանով, որ այդ էլիտային ներհատուկ է արտաքին էքստենսիվ ինքնահաստատման գործընթացը: Կայսերական էլիտան պետք է ունենա «Մեծ նախագիծ» քաղաքականության ոլորտում և մի շարք հավակնոտ նախագծեր սոցիալ-տնտեսական ոլորտում:

«Քաղաքականության ոլորտի «Մեծ նախագիծը» բարբարոս-հեթանոսներին (արտաքին աշխարհ) կրոնական բնույթի որոշակի դոգմաների պարտադրումն է. քրիստոնեություն, սոցիալիզմ, դեմոկրատիա, լիբերալիզմ և այլն: Կայսրության յուրաքանչյուր քաղաքացի իրեն պետք է առաքյալ-զինվոր զգա, որ բարբարոսներին է տանում կայսերական դոգմաների լույսը:

Կրոնափիլիսոփայական էլիտա. հնդեվրոպական բոլոր կրոնական ուղղությունների հիմքում ընկած է մարդու երկակի բնույթի մասին թեզիսը: Մարդու հիմքը Բարձրագույն Ես-ն է, որը նրան միավորում է Աստծո հետ:

Անհատի կյանքի իմաստը նրա ընթացիկ և ըստ էության պատրանքային գիտակցության միավորումն է Բարձրագույն Ես-ի գիտակցության հետ: Այդ ակտը կոչվում է երկրորդ, կրկնակի ծնունդ:

Ասվածը հետևյալ արտահայտություններն է ստացել հայտնի կրոններում.

• Հինդուիզմ. նրա բարձրագույն կաստան են բրահմանները (բրահման նշանակում է կրկնակի ծնված)
• Զրադաշտ (Իրան). մարդու մեջ կա Բարձրագույն Ես, և մարդու խնդիրն է միանալ նրա հետ
• Բուդդայականություն. Բուդդան արթնացումն է: Արթնացումը երկրորդ ծննդի համարժեքն է
• Քրիստոնեություն (Ավետարան). Տիրոջ արքայությանը հասնելու համար անհրաժեշտ է կրկին ծնվել ի վերուստ: «Ես և Հայրս մեկ ենք». Հիսուս Քրիստոսի այս պնդումը, որ աստվածանարգություն է համարվել, նրան խաչելու պատճառ է հանդիսացել:

Հստակ պատկերացում է ստեղծվում, որ հնդեվրոպական հայտնի բոլոր կրոնների սկիզբն ընդհանուր կետ ունի: Այդ ընդհանուր կետը հաճախ կապում են Հերմես Տրիսմեգիստի (Գոր) հայտնի կոչի հետ. «Ծանի´ր զքեզ»: Այս կոչում (որ գրեթե հրաման է) հաստատվում է երկու ես-ի առկայությունը, որոնցից մեկը պետք է ճանաչի` ձուլվի մյուսին` Բարձրագույն Ես-ին:

Կրոնափիլիսոփայական էլիտայի համար հերոսը անհատն է, ով գիտակցաբար կանգնել է այդ ճանապարհին՝ իր ներքին Բարձրագույն Ես-ի հետ ձուլման ճանապարհին: Հերոս հասկացության այս բովանդակությունն առավել ցայտուն արտահայտվել է հին հունական առասպելներում, որոնցում հերոսը բարձրանում է Օլիմպոս` Աստվածների մոտ և այնտեղ անմահություն ձեռք բերում: Մարդկության ուսուցիչները կամ ճանապարհի վերջին հասած հերոսներն են, կամ ի սկզբանե Բարձրագույն Ես-ի հետ մեկտեղված անհատները:

Այս դեպքում իրականացվում է այն տարբերակը, երբ «տեսանողներն առաջնորդում են կույրերին»: Այլ էլիտաների կողմից կառավարման մնացած բոլոր դեպքերում տեղի է ունենումաստվածաշնչյան` «կույրերն առաջնորդում են կույրերին» պնդման իրականացումը, երբ երկուսն էլ անպայման փոսն են ընկնում:

Կյանքի իմաստների վերոնշյալ երեք տեսակների համեմատական վերլուծությունը հանգեցնում է գլխավոր եզրակացությանը. միայն կրոնափիլիսոփայական էլիտան է ինքնաբավ և ինքնուրույն մյուսներից: Մյուս բոլոր էլիտաները պետք է գործեն նրա համատեքստում:Ասվածն իր արտահայտությունն է գտնում հասարակական-քաղաքական համակարգի կառուցվածքում այն դեպքում, երբ խորհրդարանը գտնվում է կրոնափիլիսոփայական էլիտայի վերահսկողության տակ, գործադիր իշխանությունը` պետական-բյուրոկրատականի, իսկ տնտեսական էլիտան պետք է զբաղվի իրեն հարազատ բիզնեսով:

Ներկայացվածի համատեքստում անհրաժեշտ է ընդգծել, որ գոյություն չունեն ինքնըստինքյան լավ կամ վատ կյանքի իմաստներ (խոսքը պետական-բյուրոկրատական և տնտեսական էլիտաների մասին է): Դրանք հասարակության համար կործանարար բնույթ են ստանում այն ժամանակ, երբ դրանց և դրանց համապատասխանող էլիտաներին ինքնաբավ բնույթ է հաղորդվում:

4. Զարգացման գլոբալիզացիոն սցենարներ

Կայսրությունների ծագման, հզորացման ու կործանման պատմական դինամիկայի վերլուծությունը հետաքրքիր է դրանց կենսական շրջափուլերը հասարակությունում ֆունդամենտալ էլիտաների գերիշխանության փոփոխման գործընթացի հետ համեմատելու տեսակետից. կրոնափիլիսոփայական®պետական-բյուրոկրատական®տնտեսական:

Մոտ մեկ-մեկուկես տարի առաջ ռուսական հեռուստաալիքներով ցուցադրվում էր ամերիկյան մի ֆիլմ, որն ուսումնասիրում էր վերոնշյալ շրջափուլը Հռոմեական կայսրության դասական օրինակով: Ամենակարճ հատվածը բաժին է ընկնում հասարակությունում նյութական արժեքների գերիշխանության առավել կործանարար փուլին: Հզորության գագաթնակետին կայսրությունը կործանվում է արտաքին երիտասարդ զինվորական էլիտաների կողմից: Ֆիլմի հեղինակները համեմատություն էին անցկացնում ԱՄՆ կենսական շրջափուլի հետ` համապատասխան հոռետեսական կանխատեսմամբ:

Գլոբալ զարգացման արդի փուլի ամենավառ գիծը, որ միաժամանակ նաև վերլուծության ելակետային թեզիս է հանդիսանում, այն փաստն է, որ ճոճանակը միանշանակ տնտեսական սկզբից թեքվել է դեպի պետական-բյուրոկրատականի կողմը: Բայց շատ կարևոր է գիտակցել, որ այդ գործընթացը տեղի է ունենում պարուրաձև. ոչ թե ազգային պետությունների, այլ գլոբալ` համաշխարհային մակարդակով:

Համաշխարհային պետական-բյուրոկրատական էլիտայի համար հիմնական խոչընդոտներ են հանդիսանում ազգային էլիտաների երկու տեսակները` պետական-բյուրոկրատականը և տնտեսականը:

Բայց խնդիրը պետք է լուծել փուլ առ փուլ. առաջին փուլը ազգային պետական-բյուրոկրատական էլիտաներին հոգեբանական և կազմակերպչական լծակներից զրկելն է` առավելագույնս օգտագործելով տոտալ էկոնոմիզացման գործընթացը և տնտեսական էլիտաների ռեսուրսները, երկրորդ փուլը ազգային տնտեսական էլիտաներին հարստությունների իրական աղբյուրներից զրկելն է և նրանց արդյունավետ արտաքին վերահսկողության տակ դնելը:

Երկրորդ համաշխարհային պատերազմի ընթացքում նախապես հզոր հարված հասցվեց եվրասիական աշխարհամասում ամենաուժեղ պետական-բյուրոկրատական էլիտաներին` Գերմանիային և Ռուսաստանին:

Առաջինը նացիստական անցյալի հետ ասոցիացիայի ճնշման տակ, ըստ էության, հայտնվեց ամորձատված վիճակում (ցավոք, ավելի համարժեք բառ չեմ կարողանում գտնել): Համանման իրավիճակում հայտնվեց Ճապոնիայի պետական-բյուրոկրատական էլիտան: Երկրորդը (ռուսականը) գտնվում է այդ նույն ինտենսիվ գործընթացում հասարակության տոտալ էկոնոմիզացիայի ճնշման տակ:

Ներկայում ներգործության օբյեկտներ պետք է դառնան երկրորդ էշելոնի երկրները, որոնք նշանակալի պետական-բյուրոկրատական (զինվորական) էլիտաներ ունեն. Պակիստան, Իրան, Թուրքիա: Հատուկ սցենար կմշակվի կամ արդեն մշակվել է Չինաստանի համար:

Հասարակության էկոնոմիզացիայի գործընթացը, որ, բնականաբար, իրականացվում է տնտեսական էլիտաների կողմից, շուտափույթ դեգրադացման և Քաոսի հաստատման առավել ինտենսիվ գործոն է հանդիսանում:

Դա համաշխարհային պետական-բյուրոկրատական էլիտայից կարող է կազմակերպչական-կառավարչական մեծ ռեսուրսներ պահանջել: Ուստի, ազգային մակարդակներում կուժգնացվի պլանային-կազմակերպչական սկզբունքը` վերազգային մարմինների վերահսկողության տակ:

Համաշխարհային էլիտայի կողմից հրահրված առկա համաշխարհային ֆինանսական ճգնաժամը մի նպատակ ունի. հոգեբանական և կազմակերպական հիմքեր ստեղծել ֆինանսների կառավարման համաշխարհային համակարգի ձևավորման համար: Շատ հնարավոր է միասնական արժույթների խոշոր գոտիների ստեղծման սցենարը` համաշխարհային արժույթի անցման հեռանկարով:

Միասնական համաշխարհային ֆինանսական համակարգից հետո արդեն երկու քայլ կմնա մինչև համատնտեսական և համաքաղաքական համակարգերը: Ուստի, ճգնաճամի տևողությունը և ձևերը կորոշվեն առաջադրված խնդիրներով:

Անհրաժեշտ է ձերբազատվել այն պարզամիտ զգացողությունից, թե ԱՄՆ-ն է համաշխարհային էլիտան: Այդ զգացողությունն առաջ է եկել այն առանցքային դերից, որը վերագրվել է ԱՄՆ պետական մեքենային նոր աշխարհակարգի հաստատման գործընթացում: Այս խնդրի կատարումից հետո ԱՄՆ ճակատագիրը կորոշվի նոր համակարգում գրաված նրա տեղով:

5. Եզրահանգումներ Հայաստանի համար

Նախ` կրկին պետք է ընդգծել. տնտեսական էլիտան պետք է սահմանափակված լինի պետական-բյուրոկրատականի շրջանակներով: Վերջինս իր հերթին պետք է սահմանափակված լինի կրոնափիլիսոփայական էլիտայի կողմից:

Անսահմանափակ հնարավորությունների տարածք դուրս գալը` բոլոր սահմանափակումներից այն կողմ, միշտ անհատական բնույթ է կրում: Պատմության մեջ բազմիցս կրկնվող` բոլորով ազատագրվելու միամիտ փորձերը որոշակի էլիտայի մակարդակով միշտ էլ ավարտվել են Քաոսով և այլ` էլ ավելի դաժան շրջանակներով: Այժմ հենց այս իրավիճակում ենք Հայաստանում:

Հասարակության որոշակի խավերի շրջանում մեծանում է դիմակայությունը տոտալ էկոնոմիզացիայի գործընթացի նկատմամբ։ Սա նշանակում է, որ հասարակությունում զսպանակը սեղմվում է, որը պատրաստ է ուղղվել դեպի պետական-բյուրոկրատական (զինվորական) էլիտայի կողմը:

Էլ ավելի նշանային է աճող հետաքրքրությունը կյանքի կրոնափիլիսոփայական իմաստի հանդեպ: Այդ պահանջարկն արդեն առաջարկ է առաջ բերել` համապատասխան գրականության ինտենսիվ հոսքի (բացառապես Ռուսաստանից և ԱՄՆ-ից ) ձևով: Սա նշանակում է, որ մեծանում է հավանա-կանությունն այն բանի, որ իրեն ճանաչելու ուղին ընտրած հերոսներից մեկը կհասնի վերջին, և ծայրահեղ դեպքում տեղական մակարդակով կույրերն իրենց տեսանողին կունենան: Այս փաստի հետ է կապվում Գարեգին Նժդեհի անձի նկատմամբ աճող հետաքրքրությունը, ով ռազմապետական էլիտայի կարկառուն ներկայացուցիչն է:

Մեր ազգային զարգացման առանձնահատկության բերված փաստերը դիտարկելով վերը նկարագրված համաշխարհային, գլոբալացման գործընթացների համատեքստում` անհրաժեշտ է անել հետևյալ եզրահանգումները երկու ոլորտների ուղղությամբ` ուժային (այսինքն` անվտանգություն) և տնտեսական:

Անվտանգության ծառայությունը պետական իշխանության ամենասրբազան մարմինն է` պետականության սկզբունքի կենտրոնացված արտահայտման իմաստով: Այն առաջին անգամ ստեղծվել է, ըստ երևույթին, Հին Եգիպտոսի ժամանակներում, քրմերի կաստայի կողմից, որպես կրոնափիլիսոփայական էլիտայի աշխատանքային գործիք: Այս մարմնի որակի մակարդակն առավել ընդգծված է արտացոլում պետական կառավարման համակարգի որակն ընդհանրապես:

Անվտանգության ազգային ծառայությունը պետք է համապատասխանեցնել համաշխարհային ստանդարտներին: Այն է` դրա կառուցվածքը պետք է նպաստի վերոնշյալ ֆունդամենտալ (կրոնափիլիսոփայական, պետական-բյուրոկրատական, տնտեսական) էլիտաների հետ ուղիղ և հակադարձ կապի ստեղծմանը և այդ ռեժիմով աշխատելուն:

Համապատասխանաբար` անվտանգության համակարգում պետք է գործեն երեք խոշոր ստորաբաժանումներ` հոգևոր-հոգեբանական անվտանգության, ռազմաստրատեգիական անվտանգության և տնտեսական անվտանգության:

Անվտանգության համակարգում պետք է գործեն խոշոր գիտահետազոտական կենտրոններ` կապված հետևյալ խնդիրների հետ.

• հոգեբանություն, գիտակցություն, մտածողություն
• հնդեվրոպական և հայկական քաղաքակրթություններ
• ազգային պոտենցիալի կենսագործման կազմակերպական ձևերի մշակումներ բոլոր մակարդակներում և դրանց իրավական ապահովում, մասնավորապես` ցանցային մոդելներ
• տարածաշրջանային և համաշխարհային գործընթացների վերլուծություն քաղաքականության և տնտեսության բնագավառներում
• ռազմական դոկտրինների դինամիկայի և բանակային ոլորտի ու զինծառայողների հոգեկանի փոխկապվածության վերլուծություն
• էկոնոմիկայի և իրագործման մեթոդների օպտիմալ կառույցների որոնում` ազգային հոգեկերտվածքի հաշվառմամբ:

Ոչ հարուստ Հայաստանում գոյություն ունի տեղեկատվական-վերլուծական համարվող կառույցների մեծ քանակություն: Այնինչ, դրանց որակը վերոնշյալ խնդիրների առումով, մեղմ ասած, բարձր չէ: Այս ոլորտի որակի կառավարումն ու վերահսկումը պետք է դառնան անվտանգության ազգային ծառայության խնդիրներից մեկը:

Էկոնոմիկայի բնագավառում անհրաժեշտ է վերականգնել պետական կառավարման երկու առաջատար հենարանները` պլանավորումն ու պետական սեփականությունը ռազմավարական ոլորտներում: Պլանավորման գործառույթն անհրաժեշտ է վերականգնել նոր մակարդակով` որպես զարգացման պլանավորում. առաջատար գործառույթ զարգացած երկրների կառավարման համակարգում:

Պետական սեփականությունը զարգացած երկրներում տատանվում է 12-20%-ի սահմաններից մինչև 40% և ավելի, ինչպես ըստ ժամանակի, այնպես էլ ըստ տարբեր երկրների: Այստեղ կարևոր են ոչ այնքան տոկոսները, որքան պետական սեփականության ընդգրկած ոլորտները: Իսկ դրանք միշտ այնպիսին են, որ որոշում են զարգացման վեկտորը:

Նոր աշխարհակարգի ձևավորման փաստից և ազգային տնտեսությունում դրա ներդրումից ելնելով` այդ գործընթացը պետք է վարել քաղաքական առումով բավական կոռեկտ: Դա նշանակում է, որ Հայաստանի պետական-բյուրոկրատական էլիտան պետք է պահպանի համաշխարհային գործընթացների նկատմամբ լոյալության օպտիմալ սահմանը: Այս իմաստով օպտիմալ չի թվում շարունակվող շեշտադրումը մակրոէկոնոմիկայի վրա (հարկային, դրամավարկային խնդիրներ):

Համաշխարհային ճգնաժամից դուրս գալու բանաձևն ունի երկու ունի-վերսալ բաղադրիչ.

• ֆինանսական համակարգի բարեփոխում
• տնտեսության կառուցվածքային վերակառուցում:

Առաջին բաղադրիչը լուծվում է ամենաբարձր գլոբալ մակարդակում: Կառավարման ազգային համակարգից պահանջվում է հետևել և կանխատեսել այդ գործընթացները: Ցավոք, սա ենթադրում է շատ ավելի բարձր մակարդակ անկախության տարիներին ձևավորված նոր հեթանոսների համեմատությամբ, ովքեր մտածում են, թե «միագումար պահանջարկ», «միագումար առաջարկ», «արժեթղթերի շուկա» բառերի հաճախակի կրկնությունից առատություն կտիրի:

Երկրորդ բաղադրիչը նշանակում է կառուցվածքային քաղաքականու-թյան (արդյունաբերական և նորարարական քաղաքականության) ռեալ անցում իրականացնելու անհրաժեշտություն: Խոշոր բիզնեսի լոյալությունը պետք է գնահատվի` ելնելով կառավարության կառուցվածքային նախագծերում նրա ռեալ մասնակցության աստիճանից:

Առկա միտումների շարունակման ամենահոռետեսական տարբերակով Քաոսը կաճի, քանի որ էկոնոմիզացիան դեպի այն տանող ամենաուղիղ և ամենաարագ ճանապարհն է: Այն կխորանա մինչև գործընթացների կառավարելիության լիակատար վերացումը: Ընդ որում` հարկ է հաշվի առնել, որ Քաոսը` որպես այդպիսին, ազգային չէ, այն գլոբալ, համաշխարհային երևույթ է և ժամանակի որոշակի ընթացքում կընդգրկի բոլոր տարածաշրջանները. այնպես որ` փախուստի տեղ չկա:

Ցավոք, հօգուտ վերջին ապոկալիպսիսային սցենարի է խոսում այն փաստը, որ տիեզերածին բնույթի գրական բոլոր հուշարձանները, որ նկարագրում են տիեզերքի ստեղծումը, սկսվում են Քաոսից Կարգուկանոնի առաջացման նկարագրությամբ: Սրանով կարծես հաստատվում է Քաոսի առաջնայնությունը:

Անձամբ կարծում եմ, որ ընտրություն միշտ կա, և այդ ընտրությունը յուրաքանչյուրն անում է իր համար` ստեղծելով այն կրիտիկական զանգվածը, որը որոշում է մի կողմից` ընդհանուր, մյուս կողմից` անձամբ իր ապագան:

http://www.noravank.am/am/?page=analitics&nid=1972

«ՈՒՂԵՂԱՅԻՆ ԿԵՆՏՐՈՆՆԵՐ» ԵՎ ԱԶԳԱՅԻՆ ԱՆՎՏԱՆԳՈՒԹՅՈՒՆ

Գագիկ Հարությունյան

Արդի ժամանակաշրջանում քաղաքակրթական-ազգային և պետական համակարգերի անվտանգությունը, մասնավորապես՝ արդյունավետությունն ու մրցունակությունը, առավել քան նախկինում պայմանավորված են այդ համակարգերի ունեցած մտավոր ռեսուրսների քանակով, որակով, դրանք կազմակերպելու և իրենց շահերին համապատասխան նպատակաուղղված կիրառելու ունակությամբ։ Հայտնի է նաև, որ բացի ավանդական գիտակրթական կառույցներից, ակադեմիական բնույթի ինստիտուտներից և բուհական հաստատություններից, մտավոր ռեսուրսների կազմակերպման կարևոր ձևաչափ են հանդիսանում նաև հատուկ հետազոտական կենտրոնները։ Նման կառույցները հայկական տեղեկատվական դաշտում ընդունված է անվանել «ուղեղային կենտրոններ» (ՈւԿ)։ Հատկանշական է, որ Արևմուտքում ՈւԿ-ները ավելի հաճախ կոչվում են «մտքի ֆաբրիկաներ», «ազգային շահ արտադրող» կամ «գաղափարախոսություն ստեղծող» կազմակերպություններ՝ այդպիսով վերագրելով դրանց ավելի դինամիկ իմաստ։ Բնորոշ է նաև, որ կայացած ՈւԿ-ների կառուցվածքում հաճախ տեղ են գտնում նաև կրթական կենտրոններ, որոնց նպատակն է ազգային ընտրանին համալրել գաղափարապես, ստեղծագործ և մասնագիտորեն լավ պատրաստված կադրերով։

Դասական «ուղեղային կենտրոնների» խնդիրները և կառուցվածքը

Դասական ՈւԿ-ների (որպես այդպիսին ավանդաբար ընդունված է համարել Երկրորդ համաշխարհայինից հետո ստեղծված և իրենց հանրությունում արդեն ինստիտուցիոնալ կարգավիճակ ձեռք բերած ՈւԿ-ները) խնդիրն է ազգային անվտանգության (ԱԱ) համատեքստում նորարարական գաղափարներ, հեռանկարային նախագծեր, հայեցակարգեր, տարաբնույթ ռազմավարական–մարտավարական մշակումներ, փորձագիտական խորհրդատվություններ տրամադրել պետական–քաղաքական (հաճախ՝ նաև հոգևոր) կառույցներին և ազգային ուղղվածություն ունեցող կապիտալը ներկայացնող ընկերություններին։ Օրինակ, ամերիկյան ՌԵՆԴ-ին են պատկանում, մասնավորապես` «տեղեկատվական պատերազմ», «ցանցակենտրոն–տեղեկատվական համակարգ» հասկացությունների ձևավորումը, դրանց հետագա հայեցակարգային կատարելագործումը և կիրառական տեխնոլոգիաների վերածումը։ Համարվում է, որ նաև նման մշակումների շնորհիվ է, որ Միացյալ Նահանգներն առաջատար դիրքեր է գրավում գլոբալ հարթությունում։

ՈւԿ-ների արդյունավետ գործունեությունը հնարավոր է միայն այն հանրություններում, որտեղ առկա են, մասնավորապես, հետևյալ պայմանները.

1. Պետական-քաղաքական և տնտեսական համակարգում ԱԱ համատեքստում մտավոր ռեսուրսների գործոնի կարևորության ըմբռնումը, այդ ոլորտին անհրաժեշտ ռեսուրսներ տրամադրելու կամքը և կարողությունը¹,
2. պետական-քաղաքական համակարգի կողմից ՈւԿ-ների գործունեությունն ազգային շահերին համաձայն ուղղորդելը², ինչպես նաև ՈւԿ-ներից ստացված արդյունքները գործնական հարթությունում կիրառելու այդ համակարգի կազմակերպչական ունակությունը,
3. ՈւԿ-ները սնուցող համապատասխան ակադեմիական և բուհական միջավայրի առկայությունը,
4. ՈւԿ – պետություն, ազգային կապիտալ – ակադեմիական և բուհական գիտություն օղակների փոխհարաբերություններն ապահովող արդյունավետ մեխանիզմների առկայությունը։

Որպես կանոն, տվյալ պետության ՈւԿ-ները կազմում են համացանց և գործում են փոխլրացման սկզբունքների համաձայն. արդարացիորեն համարվում է, որ նման համագործակցությունը խիստ արդյունավետ է և հաճախ հանգեցնում է սիներգետիկ էֆեկտների։

Նկատենք, որ ՈւԿ-ների համակարգի ստեղծումը աշխատատար և երկարատև գործընթաց է. այն պահանջում է համապատասխան «դպրոցների» և ավանդույթների ձևավորում, կրեատիվ կադրերի պատրաստման տարաբնույթ մեթոդիկաների կիրառում (օրինակ, ամերիկյան ՌԵՆԴ կորպորացիան շնորհալի հետազոտողների «բացահայտումը» նախընտրում է սկսել դպրոցներից) ու, թերևս ամենակարևորը, հանրության կողմից նման ՈւԿ-ների անհրաժեշտության գիտակցությունը։

Պետք է նաև ամրագրել, որ ՈւԿ-ների համակարգը հիմնվել և առավել զարգացած ու ինստիտուցիոնալ բնույթ է ընդունել Միացյալ Նահանգներում։ Միևնույն ժամանակ, այսօր գրեթե բոլոր կայացած երկրներում հիմնվել են նմանատիպ կառույցներ, որոնք կրում են իրենց հանրություններին բնորոշ առանձնահատկություններ։

Համաձայն փորձագիտական մոտեցումների, ՈւԿ-ների համակարգի կայացվածությունը տվյալ հանրության ԱԱ կարևորագույն ցուցիչներից է։ Եթե անգամ նման պնդումը դիտարկենք ֆորմալ տեսանկյունից, ապա այն արդարացված է. մտավոր ռեսուրսները տեղեկատվական անվտանգության (ՏԱ) գլխավոր բաղադրիչներից են, իսկ ՏԱ գործոնի անտեսումը տեղեկատվական դարաշրջանում խիստ խոցելի է դարձնում ցանկացած հանրության ԱԱ համակարգը։

Խորհրդային և հետխորհրդային իրողություններ

Նպատակ ունենալով դիտարկել հայկական մտավոր ռեսուրսների կազմակերպման խնդիրները՝ հնարավոր չէ չանդրադառնալ խորհրդային գիտական համակարգին, որի մասն էին կազմում ՀՀ–ում գործող հետազոտական կառույցները։

ԽՍՀՄ-ում գործում էին մի շարք կազմակերպություններ, որոնք, կրելով խորհրդային համակարգին բնորոշ յուրահատկությունները, այս կամ այն չափով իրագործում էին ՈւԿ-ներին բնորոշ գործունեություն։ Որոշ պարագաներում նման կառույցները ներկայացնում էին ակադեմիական ինստիտուտներ. այդպիսին է, օրինակ, Ռուսաստանի ԳԱ ԱՄՆ և Կանադայի ինստիտուտը, որը հաջողությամբ գործում է առայսօր։ Այդօրինակ ՈւԿ-ները, գլխավորապես տեղակայված լինելով Մոսկվայում, անմիջականորեն սպասարկում էին տերության քաղաքական ղեկավարությանը՝ «կենտրոնին», որը բացարձակ մենատեր էր արտաքին և ներքին քաղաքականության ոլորտում։ Միութենական հանրապետությունների ղեկավարությունը ընդամենը կատարում էր «կենտրոնի» դիրեկտիվները և ՈւԿ-ների կարիքը չուներ և, անգամ ցանկության ու կարիքի պարագայում, թերևս չէր էլ կարող ունենալ նման կառույցներ։ Այդպիսով՝ ՈւԿ-ների տիպի կառույցների ստեղծման և գործունեության կազմակերպման մշակույթը, բացառությամբ սակավաթիվ դեպքերի, միութենական հանրապետություններում, դրանց թվում՝ Հայաստանում, չէին ձևավորվում³։ Այդ համատեքստում առանձնահատուկ տեղ էին գրավում ուսումնասիրությունները հայկական Սփյուռքի ուղղությամբ, որի կարևորությունը «կենտրոնն» ըմբռնում էր, և, բնականորեն, ոլորտի «պատվերները» Երևանին էին «իջեցվում»։

ՈւԿ-ները Երրորդ հանրապետությունում

ԽՍՀՄ փլուզմանը զուգընթաց, կազմալուծվեց նաև խորհրդային գիտական համակարգը։ Բավական է նշել, որ Երրորդ հանրապետությունում այսօր գիտությանը հատկացվում է $20-30 մլն, մինչդեռ նախորդ դարի 80-ականներին ոլորտի ֆինանսավորումը կազմում էր շուրջ $600 մլն⁴։ Միևնույն ժամանակ, այսօր հանրապետությունում գործում են ՈւԿ-ների տիպի ավելի քան 30 հաստատություններ, որոնք, սակայն, պատվերներ և համապատասխան նյութական աջակցություն ստանում են այլ երկրներից և միջազգային կազմակերպություններից։ Նման հաստատությունների աշխատանքները նպատակաուղղված են դեպի իրենց պատվիրատուները և, այսպիսով, միշտ չէ, որ կարող են սպասարկել մեր ազգային շահերը։ Սակայն դա չի նշանակում, թե պետք է անտեսել այդ կենտրոնների գործունեությունը և չփորձել օգտագործել դրանք հանուն մեր պետական շահերի. դա հատկապես վերաբերում է սոցիոլոգիական և տնտեսագիտական ոլորտի հետազոտություններին, որոնց արդյունքների համալիր վերլուծությունը պետք է որ օգտակար լինի։ Այլ խնդիր է, որ այդ արդյունքները միշտ չէ, որ հասանալի են հանրությանը։

2000-ից, երբ հանրապետության տնտեսությունը սկսեց վերականգնվել, իշխանության որոշ օղակների և ընտրանու առանձին ներկայացուցիչների նախաձեռնությամբ հիմնվեցին նաև ազգային պատվերներ կատարող ՈւԿ-ներ։ Նշենք, որ դրանց գործունեության սկզբնական փուլում կային բազմաթիվ անբարենպաստ գործոններ, որոնցից նշենք մի քանիսը.

1. պետական - ազգային - քաղաքական մարմինների, ինչպես նաև բիզնես կառույցների թերահավատությունը մտավոր, հատկապես՝ հայրենական⁵ մտավոր «արտադրանքի» նկատմամբ,
2. ազգային գիտության անբավարար վիճակը, հատկապես ԱԱ տեսանկյունից հրատապ ոլորտներում, ինչն իր հերթին պայմանավորում է վերլուծաբանական հանրության ոչ այնքան բավարար մակարդակը,
3. ՈւԿ կառույցների ձևավորման և ղեկավարման մշակույթի ընդհանուր պակաս քաղաքական էլիտայում և փորձագիտական հանրությունում։

Ներկայումս իրավիճակը մասամբ բարելավվել է, չնայած որոշ անբարենպաստ հանգամանքներ (հատկապես ազգային գիտության անմխիթար կարգավիճակը) շարունակական բնույթ են կրում։ Միևնույն ժամանակ, արձանագրված առաջխաղացումը դեռևս դժվար է բավարար համարել։ Եղած հիմնախնդիրներից առանձնացնենք հետևյալները.

• ՈւԿ-ների մշակումների արդյունքները, օբյեկտիվ և սուբյեկտիվ պատճառներով, էական ազդեցություն չեն գործում պետական-քաղաքական էլիտայի ու հասարակության գործունեության վրա,այսինքն՝ Հայրենական ՈւԿ-ները դեռևս չեն վերածվել ինստիտուցիոնալ կառույցների,
• ՀՀ-ում գործող ՈւԿ-ների թեմատիկ ուղղվածությունն ազգային շահերի համատեքստում երբեմն օպտիմալ չէ, նրանց ընդհանրական գործունեությունը դժվար է անվանել համակարգված։ Չնայած իրենց սակավությանը՝ ՀՀ ՈւԿ-ները միմյանց հետ անբավարար են համագործակցում, իսկ համացանցային աշխատաոճը դեռևս չի ձևավորվել,
• ԱԱ համատեքստում իրագործվող տեսական-գործնական մշակումների արդյունավետությունն այսօր պայմանավորված է տարաբնույթ մեթոդների յուրացման և կիրառման հնարավորությունով, մինչդեռ դրանց ձեռքբերումը և համապատասխան կադրերի պատրաստումը խիստ ծախսատար գործընթացներ են, որոնց համար միշտ չէ, որ հնարավոր է ստանալ պետական աջակցություն,
• ազգային կապիտալի ներկայացուցիչների մի զգալի մասի մոտ դեռևս չի ձևավորվել ՈւԿ-ների անհրաժեշտության և կարևորության գիտակցությունը։

¹Դա չի բացառում, որ որոշ ՈՒԿ-ներ կայացման և զարգացման որոշակի փուլում իրենց ինովացիոն մշակումների հիման վրա սկսում են իրագործել նաև կոմերցիոն նախագծեր կամ նման նախագծերի համար ստեղծում են համապատասխան մասնաճյուղեր կամ ընկերություններ։ Մասնավորապես, շրջանառության մեջ գտնվող համակարգչային «ռազմավարական խաղերի» մի մասը նման գործունեության արդյունք է։

²Հատկանշական է, որ վերլուծաբանական գրականությունում կարելի է հանդիպել այն տեսակետին, թե որոշ երկրների ՈւԿ-ներին այսօր հատուկ են նաև կորպորատիվ շահեր, որոնք որոշ պարագաներում կարող են ավելի գերադասվել, քան ազգային շահերը։

³Հարկ է նշել, որ իրադրությունն այլ էր, օրինակ, բնագիտության ոլորտում, որտեղ առանձին անհատների և ազգային հատկանիշների շնորհիվ, Երկրորդ հանրապետությունում գործում էին համամիութենական, իսկ երբեմն անգամ՝ համաշխարհային մակարդակի առաջատար գիտական կենտրոններ։

⁴Միևնույն ժամանակ, տպավորությունն այնպիսին է, որ անգամ այդ սուղ միջոցները, մասնավորապես՝ հումանիտար ոլորտում, միշտ չէ, որ նպատակաուղղված են տնօրինվում։ Երբեմն ֆինանսավորվում են հետազոտություններ, որոնք հրատապ չեն և նույնիսկ մարգինալ բնույթ են կրում, իսկ սփռված Հայության հիմնախնդիրների հետազոտություններն անտեսվել են և միայն վերջերս են սկսել վերականգնվել շնորհիվ նորաստեղծ Սփյուռքի նախարարության ջանքերի։ Հատկանշական է նաև, որ չնայած ֆինանսավորման ծավալների նվազմանը, բնավ չի պակասել գիտական կոչումներ ստացողների թիվը. այդ գործընթացն այսօր ակնհայտորեն այլ, ոչ գիտական իմաստավորում է ստացել։

⁵Նման իրողությունը փորձագիտական հանրությունում ընդունված է որակել որպես «ներմուծողի» հոգեբանության արտահայտություն։ Սակայն Հայության պարագայում այդօրինակ թերահավատությունը բնորոշ է նաև Սփյուռքի ազգային և տնտեսական կառույցների ներկայացուցիչներին։

http://www.noravank.am/am/?page=analitics&nid=1951

Ո՞րն է հայապահպանության բուն նպատակը

«Ո՞րն է հայապահպանության բուն նպատակը»

Արմեն Այվազյանի դասախոսությունը Մոնրեալի ՀԲԸՄ-ի Ժիրայր և Էլիզ Դերվիշյան սրահում,
28 մարտի 2007թ., Մոնրեալ



“What is the true purpose of preserving Armenian identity?”
Public Lecture by Armen Ayvazyan at AGBU Montreal Jirair and Elise Dervishian Hall,
28 March 2007, Montreal

Հայկական վիրտուալ համալսարան - ՀՎՀ

Հայկական վիրտուալ համալսարանը Հայկական բարեգործական ընդհանուր միության (ՀԲԸՄ) նորագույն ուսումնական հաստատությունն է, որը բոլորովին նոր մոտեցմամբ իրականացնելու է իր նվիրվածությունը կրթությանը:

ՀՎՀ-ի նպատակն է ուսանողներին օգնել` օնլայն կրթության միջոցով ձեռք բերել հայկական առարկաների հիմնարար գիտելիքներ: Այն առաջարկում է հայկական կրթության մի շարք սերտիֆիկացված ծրագրեր եւ կրեդիտավորված դասընթացներ` համալսարանի մակարդակով:Այդ սերտիֆիկատները եւ կրեդիտները կարող եք ձեռք բերել տանից, աշխատավայրից կամ ճամփորդության ընթացքում: ՀՎՀ-ն ուսումնասիրում, գնահատում եւ արդիականացնում է իր ծրագրեը, քաղաքականությունը եւ գործունեությունը` իր ուսանող հանրության զարգացող պահանջները բավարարելու նպատակով:

Այժմ ՀՎՀ-ում երեք ֆակուլտետ է գործում` լեզվի, պատմության եւ մշակույթի, որոնցից յուրաքանչյուրը տարբեր մակարդակների դասընթացների շարք է առաջարկում: Հայկական կրթության հարստությունը ողջ աշխարհում լիարժեք տարածելու նպատակով ծրագիրը ներկայացվում է 6 լեզվով` հայերեն (արեւելահայերեն եւ արեւմտահայերեն), անգլերեն, ռուսերեն, ֆրանսերեն եւ իսպաներեն:

ՀՎՀ-ն համաժամանակյա եւ տարաժամանակյա հաղորդակցման միջոցների շնորհիվ ուսանողներին հնարավորություն է տալիս նոր գիտելիքներ ստանալ` ժամանակն իրենց հարմար կարգով կազմակերպելով, ինչպես նաեւ օնլայն ուսուցչի եւ դասընկերների հետ դեմ առ դեմ հաղորդակցվելով: Ի լրումն շաբաթական դասերի` ուսանողները մուլտիմեդիա ուսումնական գործիքներ կօգտագործեն, հանձնարարություններ, խնդիրներ,

դասացուցակ, դասընթացի նկարագրություններ, հանձնարարությունների արկղեր եւ գնահատականների մատյաններ կստանան: Ավելին, քննարկումների ֆորումները, էլեկտրոնային նամակը եւ չաթի անկյունները ուսանողներին հնարավորություն կտան ավելի սերտ կապի մեջ լինել եւ ողջ աշխարհից իրենց դասընկերների հետ ընկերություն հաստատել:

Մենք ուրախ կլինենք պատասխանել ձեր բոլոր հարցերին` կապված ընդունելության, ֆինանսական աջակցության, մեր դասընթացների կամ ակադեմիական սերտիֆիկացված ծրագրերի վերաբերյալ: Լրացուցիչ տեղեկություններ ստանալու համար գրեք մեզ info@avc-agbu.org հասցեով:

Հայկական վիրտուալ համալսարան

Ստեղծվել է Հայկական վիրտուալ համալսարան (ՀՎՀ)

Զարուհի Փոստանջյան. «Թույլ եմ տվել ստորագրեն Արցախի հերոսամարտի մասնակիցներին ազատ արձակելու առաջարկի տակ»:

Զարուհի Փոստանջյան. «Թույլ եմ տվել ստորագրեն Արցախի հերոսամարտի մասնակիցներին ազատ արձակելու առաջարկի տակ»

ԵԽԽՎ-ում Հայաստանի խորհրդարանական պատվիրակությունում ընդդիմադիր «Ժառանգություն» խմբակցությունը ներկայացնող պատգամավոր Զարուհի Փոստանջյանը երկուշաբթի լրագրողների հետ հանդիպմանը հայտարարեց, որ ճիշտ է համարում իր որոշումը` թույլ տալ ԵԽԽՎ-ում Թուրքիայի եւ Ադրբեջանի խորհրդարանների պատվիրակներին ստորագրել իր ներկայացրած առաջարկների տակ:

Ստրասբուրգում Փոստանջյանը ստորագրահավաք էր նախաձեռնել, որով առաջարկվում էր ազատ արձակել դատապարտված ազատամարտիկներին, վերականգնել մարտի 1-2-ի դեպքերն ուսումնասիրող փաստահավաք խմբի գործունեությունը` ներգրավելով միջազգային փորձագետների, նախատեսել համազեկուցողների եւս մեկ այց Հայաստան` մինչեւ ԵԽԽՎ-ի առաջիկա նստաշրջանը: Այս երեք առաջարկություններով փաստաթղթի տակ ստորագրել էին նաեւ արդբեջանցի եւ թուրք պատվիրակներ, ինչը բուռն քննարկումների թեմա էր դարձել Հայաստանում:

«Այո, ես թույլ եմ տվել, որ նրանք ստորագրեն իմ առաջարկության տակ, ես թույլ եմ տվել, որպեսզի ստորագրեն Արցախի հերոսամարտի մասնակիցների ազատ արձակելու առաջարկի տակ: Գտնում եմ, որ դա ճիշտ է: Եթե պետք լիներ, այսքան աղմուկից հետո նույնը կկրկնվեր», - հայտարարեց Զարուհի Փոստանջյանը:

Զարուհի Փոստանջյանի մեկնաբանությամբ, իր նախաձեռնած ստորագրահավաքի շուրջ բարձրացած աղմուկի հիմնական դրդապատճառը այն չէր, որ թուրք եւ ադրբեջանցի պատվիրակներ են ստորագրել:

«Ես տապալել եմ Դավիթ Հարությունյանի գործունեությունը այնտեղ, որը հետապնդում էր մեկ նպատակ. այնպես անել, որ մարտի 1-ի դեպքերը կոծկվեին եւ այդ էջը փակվեր: Այս ամենի նպատակը եղել է` շեղել բուն բովանդակային պրոցեսներից, որ տեղի ունեցան Եվրոպայի խորհրդի խորհրդարանական վեհաժողովում», - հայտարարեց «Ժառանգություն» խմբակցության պատգամավորը:

Զարուհի Փոստանջյանի փոխանցմամբ, հայկական պատվիրակության անդամներին, մասնավորապես, պատվիրակության ղեկավար Դավիթ Հարությունյանին եւ «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցությունը ներկայացնող Նաիրա Զոհրաբյանին վրդովեցրել են նաեւ իր ելույթները վեհաժողովի նստաշրջանում.- «Այն ելույթը, որը ես ունեցա ամսի 24-ին,առավոտյան նիստի ժամանակ, շատ վատ տարավ նաեւ տիկին Զոհրաբյանը եւ ինձ սպառնաց, ասաց` տեսեք ես Ձեզ ինչ եմ անելու: Եվ այդ սպառնալիքից հետո սկսվեց այս սեւ PR-ը»:

Նաիրա Զոհրաբյանը հրաժարվեց որեւէ մեկնաբանություն տալ իր գործընկերոջ գնահատականներին: Անդրադառնալով ստորագրահավաքի նախաձեռնությանը եւ դրանում թուրք եւ ադրբեջանցի պատվիրակներին ընդգրկելուն` Զոհրաբյանը ասաց. - «Տիկին Փոստանջյանը արձանագրել է իր շատ լուրջ պարտությունը: Ես նրա վիճակը ավելի ծանրացնելու մտադրություն չունեմ: Փոխանակ զղջա իր քայլի համար, ինքը հիմա ավելի է խորացնում իր վիճակի ողջ անհեթեթությունը»:

«Ժառանգություն» կուսակցության մամուլի խոսնակ Հովսեփ Խուրշուդյանը եւ խորհրդարանական խմբակցության անդամ Ստեփան Սաֆարյանը լրագրողների հետ հանդիպման ընթացքում պնդեցին, որ Փոստանջյանի ներկայացրած երեք առաջարկությունները քննարկվել են կուսակցությունում եւ, որ դրանք հենց «Ժառանգություն» կուսակցության առաջարկություններն էին:

http://www.armenialiberty.org/content/article/1765303.html

Հովհաննես Շիրազի "Հայոց Դանթեականի մասին

Խոսում են Հովհաննես Շիրազի,գլուխգործոց "Հայոց Դանթեականի" մասին

Հատված "Հայոց Դանթեականից"

ԵՍ ԻՄ ԱՆՈՒՇ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ...

Եվս մեկ անգամ լսենք մեծն Եղիշե Չարենցի ԵՍ ԻՄ ԱՆՈՒՇ ՀԱՅԱՍՏԱՆԻ... անմառ ստեղծագործությունը:

Армен Айвазян - Структурный анализ армяно-турецког о конфликта Часть 2

20 декабря 2008г. в Москве, в Духовно-просветительском центре “Айордац Тун” состоялась встреча с руководителем Центра стратегических исследований “Арарат” Арменом Айвазяном.
Тема встречи “Структурный анализ армяно-турецкого конфликта”.
Часть 2 : Вопросы и ответы

Армен Айвазян - Структурный анализ армяно-турецкого конфликта,Часть 1

Видеозапись лекции в Москве, в Духовно-просветитель ском центре "Айордац Тун" состоялась встреча с руководителем Центра стратегических исследований "Арарат" Арменом Айвазяном.
Тема встречи Структурный анализ армяно-турецкого конфликта.
Часть 1 : Лекция

ՏԵՂԵԿԱՏՎԱԿԱՆ ՊԱՏԵՐԱԶՄՈՒՄ ՍՈՑԻԱԼԱԿԱՆ ՑԱՆՑԵՐԻ ՕԳՏԱԳՈՐԾՈՒՄԸ ԻՍՐԱՅԵԼԻ ԿՈՂՄԻՑ

Սամվել Մարտիրոսյան

Իսրայելի ռազմական «Ձուլածո արճիճ» գործողությունը Գազայի հատվածում ուղեկցվում էր համապատասխան պետական ծառայությունների տեղեկատվական աջակցությամբ, որոնք նման աշխատանք պետք է կատարեին իրենց ծառայության բնույթից ելնելով: Միևնույն ժամանակ, ակտիվորեն գործադրվեցին պետական կառույցների կողմից տեղեկատվության տարածման ոչ պաշտոնական մեթոդները, ինչպես նաև տեղեկատվական պատերազմում ընդգրկվեցին կամավորական սոցիալական ցանցերը, որոնք ի ցույց դրեցին իրենց արդյունավետությունը:

Նախադրյալները

Իսրայելի քաղաքացիների գիտակցության մեջ Երկրորդ լիբանանյան պատերազմը, որը տեղի է ունեցել 2006թ. ամռանը, մնացել է որպես պարտություն տեղեկատվական ճակատում: Պարտության զգացումը դարձավ համախմբման գործոն: Այս առնչությամբ մարտական գործողությունների հենց սկզբից հայրենասիրական տրամադրություններ ունեցող հրեաները ողջ աշխարհում սկսեցին միավորվել` աջակցելու համար Իսրայելին տեղեկատվական պատերազմ մղելու գործում: Պետական կառույցները որոշակի աստիճանով հասարակական կամավորական ջանքերն ուղղորդող գործոն դարձան:

Բլոգերի ոլորտը և սոցիալական ցանցերը, մոնիթորինգ և ակտիվ գործողություններ

Բոլոր տեսակի սոցիալական ցանցերը սկզբից ևեթ Իսրայելի կողմից տեղեկատվական պատերազմ վարելու գործիք դարձան: Հիմնական աշխատանքը տարվում էր հակառակորդի քարոզչությունը ճնշելու, ուշադրությունն Իսրայելի դիրքորոշման վրա կենտրոնացնելու և այլ ուղղություններով: Միևնույն ժամանակ, ցանցային միջոցներն օգտագործվում էին նաև երկրի ներսում հոգեբանական գործողություններ վարելու համար: Այսպես, գործողության մեջ դրվեց «Զինվորին ժպիտ ուղարկիր» ակցիան. բոլոր քաղաքացիների համար հնարավորություն ստեղծվեց ՑԱԽԱԼ-ի՝ առաջավոր գծում մարտնչող զինվորներին ուղարկել իրենց ողջույնները¹։

Միևնույն ժամանակ Իսրայելի համար տեղեկատվական պատերազմի վարման հիմնական ուղղությունը դարձավ, բնականաբար, արտաքին վեկտորը։ Արաբա-իսրայելական հակամարտության թեժացման առաջին իսկ պահից ինտերնետում կտրուկ ակտիվացան Իսրայելի կողմնակից բլոգերները։ ՑԱԽԱԼ-ի «Ձուլածո արճիճ» գործողությունն սկսվեց հոկտեմբերի 27-ին։ Հոկտեմբերի 29-ին արդեն իսրայելամետ բլոգերներն ամենաշատ այցելուներ ունեցող ռուսալեզու Livejournal.com բլոգերի հարթակում բացեցին «gaza2009»²ընկերակցությունը (ընկերակցության նախաձեռնողներից ու մոդերատորներից են Մարկ Բիբիչկովը, ով 1999-2006թթ. Իսրայելի պաշտպանության նախարարների խորհրդականն էր, և Դավիդ Էյդելմանը՝ «Քադիմա» քաղաքական շարժման մամլո քարտուղարը)։

Սույն ընկերակցության կազմակերպիչները դրա ստեղծման իմաստը բացատրում են հետևյալ կերպ. «Առաջին հերթին աջակցելու և ցանցում համախմբելու համար բոլոր նրանց, ովքեր Իսրայելի կողքին են պատերազմական այս ժամանակաշրջանում և շահագրգռված են բացատրական աշխատանք տանել ցանցում ռուսալեզու հատվածի համար՝ ոչ այնքան իրենց՝ իսրայելցիների համար, որքան Իսրայելից դուրս։ Ընկերակցության գլխավոր խնդիրն է. նախաձեռնել և համակարգել բացատրական աշխատանքը Գազայի հատվածում ահաբեկիչների դեմ պատերազմում Իսրայելի դիրքորոշման վերաբերյալ»։

Ընկերակցությունը մի քանի օրվա ընթացքում ավելի քան հազար մշտական ընթերցող բլոգերներ հավաքեց, իսկ ընդհանրապես օրական ընկերակցության այցելուների թիվը հասավ 15-30 հազար մարդու։ Այստեղ միայն պարզապես հօգուտ Իսրայելի քարոզչական աշխատանք չէ, որ տարվում էր։ Ընկերակցության միջոցով տեղեկություն էր հաղորդվում հօգուտ կամ ընդդեմ Իսրայելի գործողությունների մասին, որոնք պետք է անցկացվեին մոտակա ժամանակներում, աշխարհի տարբեր անկյուններում, որոնց վերաբերյալ այնուհետև հավաքվում էին փաստական նյութեր և տեսագրություններ։ Այլ ֆորումներում կամ նմանատիպ հարթակներում հակաիսրայելական քննարկումների հայտնվելու պարագայում ընկերակցությունը տեղեկացնում և գործի էր դնում նրանց, ովքեր կարող էին ինչպես հարկն է վիճել և ներկայացնել Իսրայելի դիրքորոշումը։ Բացի այդ, այս և նման այլ ընկերակցությունների անդամները գտնում էին արաբամետ ուժերի կողմից տարածվող մեդիա-կեղծիքները³, վերլուծական աշխատանք տանում, տեղեկագրեր պատրաստում բանավեճեր անցկացնելու համար, ինչը հեշտացնում էր նրանց աշխատանքը, ովքեր պրոֆեսիոնալ գիտելիքներ չունեին հակամարտության պատմության, իրավական և այլ հարցերի վերաբերյալ։ Մամուլում ընկերակցությունը քանիցս անվանվել է «ռուսալեզու բլոգերների շտաբ», որը բավական ակտիվ և հաջող էր գործում տեղեկատվական պատերազմում։

«Gaza2009» ընկերակցությունը մտցվեց նաև սոցիալական ցանցեր. Facebook, Контакт.ру, Одноклассники.ру, որոնցում նույնպես հարյուրավոր ընթերցողներ ունեցավ։ Հունվարի 14-ին արդեն տեղի ունեցավ «gaza2009» ընկերակցության բլոգերների առաջին հանդիպումը Իսրայելի պետության կառավարության ներկայացուցչի հետ։ Ինչպես հաղորդում էր ընկերակցությունը, «հարցազրույց էր տալիս տրանսպորտի ներկայիս նախարարը, ով ժամանակին զբաղեցրել էր պաշտպանության նախարարի և Գլխավոր շտաբի պետի պաշտոնները՝ Իսրայելի Պաշտպանության բանակի պաշտոնաթող գեներալ-լեյտենանտ Շաուլ Մոֆազը։ Բլոգերները ցանկանում էին պարզել, թե ինչ պաշտոնական դիրքորոշում ունի Իսրայելի կառավարությունը, որպեսզի այնուհետև, ընկերակցության և ռուսալեզու ակտիվ բլոգերների միջոցով այդ տեղեկատվությունը հասցնեն ռունետի ընթերցողներին։ Միևնույն ժամանակ, նրանց խնդիրն էր պարզել որոշ սկզբունքայնորեն կարևոր հարցեր «Ձուլածո արճիճ» գործողության և ընդհանրապես արտաքին քաղաքականության մասին»⁴։ Այսպիսով, պաշտոնական շրջանակները միանշանակ աջակցում էին բլոգերների մասնավոր նախաձեռնությունը և բացահայտորեն համագործակցում ընկերակցության հետ։

Բացի այս ընկերակցությունից, որն աչքի է ընկնում նպատակային աշխատանքով, ինչպես նաև դրանում հայտնի լրագրողների, վերլուծաբանների, քաղաքական գործիչների ներգրավվածությամբ, գործի են դրվել նաև սոցիալական ցանցերը, որոնք արդեն կոչված էին աշխատելու ոչ թե կոնկրետ խնդիրների, այլ անհրաժեշտ տեղեկատվության զանգվածային տարածման ուղղությամբ։ Այսպես, օրինակ, Facebook սոցիալական ցանցում «I Wonder How Quickly I Can Find 1,000,000 People Who Support Israel...»⁵ (Հետաքրքիր է՝ որքան արագ ես կգտնեմ Իսրայելին աջակցող միլիոն մարդ) ընկերակցությունը հունվարի 15-ին արդեն ուներ մոտ 150 հազար մասնակից։ Մեկ այլ՝ «I Support the Israel Defense Forces In Preventing Terror Attacks From Gaza»⁶ (Ես աջակցում եմ Իսրայելի պաշտպանության ուժերին Գազայից ահաբեկչական գրոհների դեմ պաշտպանությունում) խումբ 80 հազար մասնակից ունեցավ։ Նույն ձևով ստեղծվեցին նաև տասնյակ ընկերակցություններ՝ ի պաշտպանություն Գազայի հատվածում Իսրայելի գործողությունների, որոնց ընդհանուր լսարանը կազմեցին հարյուր հազարավոր մարդիկ։ Նման ընկերակցությունները թույլ են տալիս անհրաժեշտ հոդվածները, լուսանկարներն ու տեսանյութերն արագ առաքել հսկայաթիվ մարդկանց աշխարհով մեկ՝ առաջ բերելով ռեզոնանսային էֆեկտ։

Դատելով ըստ ամենայնի՝ կամավորների գործողությունների արդյունավետությունը սոցիալական ցանցերում հանգեցրեց այն բանին, որ Իսրայելի ղեկավարությունը որոշեց լեգալացնել նման գործունեությունը։ Գազայի հովտում կրակի դադարեցման պահին արդեն հետևել էր Իսրայելի աբսորբցիայի նախարար Էլի Աֆլալոյի հայտարարությունն այն մասին, որ Իսրայելի նորագույն զենքը տեղեկատվական ճակատում («hasbara») «Բլոգերների բանակն է»։ Աֆլալոյի խոսքերով՝ արտաքին գործերի նախարարության հասարակության հետ կապերի վարչության հետ համագործակցելով՝ աբսորբցիայի նախարարությունը կամավորականների որոնման միջոցներ է ձեռնարկել, ովքեր կօգնեին Իսրայելին ինտերնետի միջոցով տարբեր լեզուներով կապեր հաստատել տարբեր ընկերակցությունների հետ. «Վերջին տարիներին աբսորբցիայի նախարարությունը շատ միջոցներ է ներդրել կիբեռտարածքում աշխատանքների զարգացման ուղղությամբ՝ ըմբռնելով, որ ինտերնետը ապագայի բանալին է։ Ուստի, աբսորբցիայի նախարարությունը որոշել է պատասխանել մարտահրավերին և փորձել ստեղծել տարբեր լեզուների տեր մեկնաբանների ձևաչափ, ովքեր կօգնեն աջակցել Իսրայելին վիրտուալ աշխարհում հանրային կարծիքի ձևավորմանը, և պատասխան տալ Իսրայելի բոլոր թշնամիներին, ովքեր ատելության սերմեր են տարածում»⁷։ Օտար լեզուների տիրապետող բոլոր կամավորականներին մամուլի միջոցով առաջարկվեց նաև դիմել նախարարություն՝ «զինվորագրվելու» համար։

Իր հերթին, Իսրայելի ԱԳՆ-ն նույնպես սկզբից ևեթ գնաց առավելագույնս դյուրինացված հավաքագրման ճանապարհով։ Ցանցում բացվեց www.rusforums.pr2.co.il/ կայքը, որտեղ զետեղվեց արտաքին քաղաքական գերատեսչության ուղերձը. «Ձեր ձայնը պետք է լսեն ողջ աշխարհում։ Իսրայելի հարավում զինված հակամարտության սրացման հետ կապված՝ արտաքին գործերի նախարարությունը՝ նախարար Ցիպի Լիվնիի գլխավորությամբ, ակտիվ բացատրական աշխատանք է ծավալում՝ աշխարհին պարզաբանելով մեր երկրի դիրքորոշումը։

Այդ աշխատանքին միացել են նաև քաղաքական գործիչները, զինվորականները և բարձրաստիճան պետական այրերը։ Մենք կոչ ենք անում Իսրայելի բոլոր քաղաքացիներին մասնակցել բացատրական գործունեությանը։ Ձեր օգնությամբ այլ երկրների բնակիչները, ովքեր խոսում են ռուսերեն, կարող են հասկանալ, թե ինչ վիճակում է հայտնվել մեր երկիրը։ Աշխարհը պետք է հասկանա, որ Իսրայելն իրավունք ունի պաշտպանել իր քաղաքացիներին։ Թող ձեր ձայնը լսելի լինի ինտերնետի միջազգային ֆորումներում»։ Կայքում ստեղծվեց յուրաքանչյուր օգտվողի անհրաժեշտ հղումն ինքնուրույն ուղարկելու կամ զետեղելու տեխնիկական հնարավորություն։ Համապատասխանաբար՝ լուծվում էր կամավորականների պարզունակ համակարգման աշխատանքը տեղեկատվական ճակատում։

Հարկ է նշել, որ բլոգերի ոլորտը որպես արդյունավետ միջոց օգտագործում էին նաև պաշտոնական անձինք։ Այսպես, մասնավորապես օգտագործվում էր Twitter միկրոբլոգինգի կայքի ռեսուրսը (այսօրվա դրությամբ այսպես կոչված միկրոբլոգինգը ամենատարածված միտումներից մեկն է)։ ՑԱԽԱԼ-ի⁸ խոսնակը և Իսրայելի հյուպատոսությունը Նյու Յորքում⁹ակտիվորեն օգտագործում են միկրոբլոգինգը նյութերի տարածման համար։ Բացի այդ, ՑԱԽԱԼ-ի խոսնակն օգտագործում էր նաև իր անձնական բլոգը¹⁰։

Ռազմական գործողության ավարտից հետո արդեն «Լիքուդի» ղեկավար Բենիամին Նեթանյահուն, ով քարոզչական գործողությունների վարման վարպետ է համարվում, առանձին հանդիպում է ունեցել իսրայելցի ակտիվ բլոգերների հետ և տեղեկատվական պատերազմ վարելու վերաբերյալ խորհուրդներ տվել՝ ներկայացնելով հիմնական թեզիսները։ «Հարկ է ներգործել ոչ միայն ընդդիմախոսի բանականության ու տրամաբանության, այլ նաև նրա հույզերի, ասոցիացիաների, երևակայության վրա»,- նշել է Նեթանյահուն։ Ռուս ընդդիմախոս-ընթերցողների վերաբերյալ Նեթանյահուն խորհուրդ է տվել օգտագործել նույն փաստարկները, որոնցով Ռուսաստանի նախագահները զանգվածներին համոզում էին Չեչնիայում իրենց պատերազմների իրավացիության մեջ, իսկ ամերիկացիների վերաբերյալ նշել է հակաահաբեկչական պատերազմների օրինակներն Աֆղանստանում և Իրաքում։ «Երկու դեպքում էլ հարկ է պատասխանել նրանց, ովքեր մեղադրում են Իսրայելին անհամամասնության և քաղաքացիական բնակչության մեջ զոհերի չափից ավելի մեծ թվի համար, որ մեր գործողությունները շատ ավելի մեղմ են նրանց համեմատ, ինչ նախաձեռնում էին Ռուսաստանն ու ԱՄՆ-ը իրենց թշնամիների դեմ»,- հայտարարել է Նեթանյահուն: «Նա, ով իրավացի է, չի պաշտպանվում, այլ հարձակվում է: Մի արդարացեք, այլ վստահ վեճ վարեք` համոզված լինելով ձեր փաստարկների ու բերած փաստերի ճշմարտության մեջ,- մաղթել է Նեթանյահուն հավաքվածներին:- Անհրաժեշտ է լայնորեն բացատրել, որ մուսուլմանական ահաբեկչությունն իսրայելյան կամ մերձավորարևելյան հիմնախնդիր չէ, այլ համաշխարհային մասշտաբի հիմնախնդիր: Անհրաժեշտ է ցանկացած գնով կանխարգելել Իրանի կողմից միջուկային տեխնոլոգիային տիրապետելը: Ատոմային զենքն Իրանի ձեռքին սպառնալիք է ողջ քաղաքա-կիրթ աշխարհին: Իսկ «Համասը» Թեհրանի փաղանգն է»¹¹:

Բացի բլոգերների ակտիվությունից, իսրայելյան կողմը օգտագործել է նաև ավելի տեղային գործողության ցանցային շատ խմբեր, որոնք իրենց հերթին օգնել են կամավորների ավելի մեծ զանգվածի աշխատանքներին: Այսպես, իսրայելյան առանձին ցանցային կառույցներ ակտիվորեն զբաղվում են թշնամական քարոզչության մոնիթորինգով` այն տարածելով նրանց համար, ովքեր կարող են այդ նյութերն օգտագործել տեղեկատվական պատերազմում: Օրինակ, առավել ակտիվ ռեսուրս է անգլիալեզու ԶԼՄ-ն և ընդհանրապես ցանցը հսկող«HonestReporting»-ը¹²: «NGO Monitor»-ը հետևում է համաշխարհային ոչ կառավարական կազմակերպությունների ակտիվությունը արաբա-իսրայելյան դիմակայության առումով¹³:

Օգտագործելով ինտերնետի արդի հնարավորությունները, որոնք թույլ են տալիս խիստ օպերատիվ ձևով ցանցում տեղակայել նոր կայքեր, իսրայելյան ակտիվիստները տասնյակ կայքեր են բացել, որտեղ նպատակաուղղված ձևով զետեղվել է «Համասին» վարկաբեկող և Իսրայելի գործունեությունն արդարացնող ողջ տեղեկատվությունը: Օրինակ, «ХАМАСА-нет»կայքը իսրայելամետ քարոզչի ձեռքն էր հանձնում հսկայածավալ տեքստային և մուլտիմեդիա-նյութեր, որոնցից նա կարող էր օգտվել¹⁴:

Հաքերական գրոհներ

Այսօրվա դրությամբ յուրաքանչյուր հակամարտություն իր հետևից անհապաղ հաքերական գրոհների ակտիվություն է բերում: Այս պարագայում նույնպես անմիջապես սկսվեցին ուժեղ գրոհներ ինչպես իսրայելամետ, այնպես էլ հակաիսրայելական ուղղության կայքերի վրա, որոնք այս կամ այն կերպ կարող էին օգտագործվել քարոզչության համար: Իսրայելի դեմ գրոհներին մասնակցում էին ոչ միայն արաբ, այլև, օրինակ, թուրք հաքերները, ինչի մասին վկայում է հակասեմիթական հայտարարությունը, որը հայտնվեց իսրայելական կայքերից մեկում` թուրք հաքերների կողմից դրա կոտրումից հետո¹⁵: Ընդհանուր առմամբ, Իսրայելի դեմ գրոհները վարվում էին Մարոկկոյի, Լիբանանի, Թուրքիայի ու Իրանի իսլամական հաքերական խմբերի կողմից:

«Ձուլածո արճիճ» գործողության առաջին իսկ օրերից գրոհների ենթարկվեցին մոտ 10 հազար իսրայելական կայքէջեր` ներառյալ խոշոր տեղեկատվական գործակալությունները: Իսրայելյան հաքերական խմբավորումների գրոհը հաջորդեց գրեթե զուգահեռաբար¹⁶: Նման գործողություններն էական գործոն են հանդիսանում: Տեղեկատվական ճակատի ցանկացած գործողություն կարող է իմաստազուրկ դառնալ դաժան հաքերական գրոհի պայմաններում: Համապատասխանաբար, Իսրայելի պատրաստվածությունը նման գրոհներին և հակագրոհ վարելու կարողությունն այս ուղղությամբ կարևոր գործոններ դարձան: Հաքերական գրոհներն, ընդհանուր առմամբ, կրում էին ստանդարտ բնույթ: Տարբերությունն այն էր, որ ընդգրկված էին մեծ թվով խմբավորումներ տարբեր երկրներից: Բացի այդ, իսրայելյան կողմն ակտիվորեն օգտվում էր կամավորականների ծառայություններից, որոնք հաքերներ չէին (տե´ս «Նոր տեխնոլոգիաների օգտագործումը», էջ 52):

Մուլտիմեդիա նյութերի օգտագործումը

Ինչպես ցույց է տալիս վերջին հակամարտությունների փորձը, ավելի մեծ նշանակություն է տրվում մուլտիմեդիա-նյութերին` լուսանկարներին, տեսա- և ձայնագրություններին: Դրանց ազդեցությունը հանրային կարծիքի վրա գերազանցում է տպագիր նյութի կամ ինտերնետ-բանավեճի հնարավոր ազդեցությանը: Բացի այդ, ինտերնետի արդի հնարավորությունները թույլ են տալիս բազմացնել և տարածել այդ նյութերը հսկայական քանակությամբ, ինչն այդ տեխնոլոգիաները երբեմն ավելի ազդեցիկ է դարձնում, քան ավանդական տպագիր հրատարակությունները և անգամ հեռուստատեսությունը:

Բլոգերի և ֆորումների միջոցով տարածվել է լուսանկարների և տեսանյութերի հսկայական քանակություն, որոնք պետք է կատարեին մի քանի գործողություն. ցույց տալ, որ Իսրայելը հարկադրված է պաշտպանվել, ցույց տալ, որ «Համասը» «թաքնվում» է պաղեստինցի երեխաների թիկունքում, ցույց տալ իսլամական արմատականության վտանգավորությունը, գովազդել իսրայելական բանակի հզորությունն ու մարդկայնությունը և այլն: Օրինակ, պատրաստվում և տարածվում էին քարոզչական տեսահոլովակներ¹⁷: Այսպիսով, իսրայելական կողմը ջանում էր ազդեցություն գործել տարբեր սոցիալական խմբերի վրա ողջ աշխարհում:

Բացի կամավորական սոցիալական ջանքերի օգտագործումից, մուլտիմեդիա-նյութերի տարածման նոր մեթոդներն օգտագործվում էին նաև պաշտոնական կառույցների կողմից: Այսպես, ՑԱԽԱԼ-ը բացեց իր տեսաալիքը` YouTube.com - Youtube.com: Ալիքը գրանցվեց դեկտեմբերի 29-ին: 20 օրվա ընթացքում այն դիտել են 2 միլիոն անգամ, ավելի քան 20 հազար օգտվողներ դարձան մշտական բաժանորդներ: ՑԱԽԱԼ-ի նյութերը Գազայի հատվածի կետային ռմբահարումների մասին նյութերը հայտնվեցին ամենատարածված տեսանյութերի Թոփ-10-ում, YouTube.com կայքում: Նման աննախադեպ տարածվածությունը ռեկորդային դարձավ սերվիսի համար: Այսպես, տեսահոլովակը, որում ցուցադրվում էր, թե ինչպես են իսրայելական ՌՕՈւ-ն հարվածում «Համասի» գրոհայինների` հրթիռներով բեռնված ավտոմեքենաներին, 20 օրվա մեջ դիտվել է ավելի քան 650 հազար անգամ: ՑԱԽԱԼ-ի մամուլի ծառայությունն օգտվում էր նաև YouTube.com նոր սերվիսից, որը հնարավորություն է տալիս տեսանյութերն ուղեկցել տողատակերով, ինչն էլ թույլ տվեց, որ ալիքը դառնա բազմալեզու:

Պաշտպանության նախարարության կայքում զետեղվեցին նաև Կերեմ-Շալոմի հսկիչ անցակետի (որով անցնում են հումանիտար օգնության բեռնատարները) վեբ-տեսախցիկներ, որպեսզի ինտերնետից օգտվողները կարողանան անձամբ համոզվել, որ Իսրայելը չի մարտնչում Գազայի խաղաղ բնակչության հետ և բաց է թողնում բեռները¹⁸:

Իսրայելյան կողմը որպես քարոզչանյութ ակտիվորեն օգտագործում էր նաև պաղեստինյան հեռուստահաղորդումների, արաբական հրատարակությունների նյութերի թարգմանությունները, որոնք պետք է ապացուցեին հակառակ կողմի արմատականությունը, անհանդուրժողականությունը և ագրեսիվությունը: Մասնավորապես, նման աշխատանքներով է զբաղվում «Palestinian Media Watch»¹⁹ կայքը, որն իսլամական ԶԼՄ մշտական մոնիթորինգ է անցկացնում և տարածում է հատկապես անախորժ նյութեր քարոզչական նպատակներով:

Ինչպես ներքին, այնպես էլ արտաքին լսարանին ուղղված այլ լուրջ քարոզչառեսուրս է մուլտիմեդիական «Միացիր իմ կյանքին» (Join my life)²⁰ կայքը, որում իսրայելցի երեխաները պատմում են իրենց ապրումների մասին «Համասի» ռմբակոծությունների ժամանակ: Այդ կայքը դարձավ պաղեստինյան կողմի օգտագործած` պատերազմի զոհ դարձած երեխաներին նվիրված հսկայաքանակ նյութերի պատասխանը:

Նոր տեխնոլոգիաների օգտագործումը

Վերջին տեխնոլոգիական նորությունների օգտագործումը տեղեկատվական պատերազմներում հակառակորդի նկատմամբ որոշակի առավելություններ է տալիս որակյալ ու քանակապես ավելի շատ կամավորների հավաքագրման և անհրաժեշտ մարտունակ կլաստերների ձևավորման առումով: Հաշվի առնելով տեղեկատվական տեխնոլոգիաների զարգացածությունն Իսրայելում` նման խնդիրներն առաջադրվում ու կատարվում էին բավական ակտիվ ձևով, անգամ եթե դատելու լինենք բաց աղբյուրներով:

Դեռևս Երկրորդ լիբանանյան պատերազմի շրջանում ինտերնետում ստեղծվել էր հրեական և իսրայելամետ (նախաձեռնողն էր Համաշխարհային հրեական ուսանողական կազմակերպությունը - World Union of Jewish Students) Giyus.org կազմակերպությունը (հապավում է, որ բացվում է հետևյալ կերպ. Իսրայելի պետությանը` մասնակցություն և աջակցություն): Կազմակերպությունը ստեղծեց «Մեգաֆոն» հատուկ ծրագրային ապահովումը: Բոլորին, ովքեր մտադիր են աջակցություն ցուցաբերել, առաջարկվում է տեղակայել այդ ծրագիրը: Այդ պահից օգտվողը սկսում է տեղեկություն ստանալ հրեաների համար կարևոր բոլոր քվեարկությունների, ֆորումների քննարկումների և այլ իրադարձությունների մասին ինտերնետում, որոնք պահանջում են հանրային և համաձայնեցված մասնակցություն: Միաժամանակ, ծրագիրը թույլ է տալիս ցանցի մասնակիցներին, որ իրենք էլ տեղեկություններ ուղարկեն: Այսպիսով, լուծվում է տեղեկատվական ճակատի մարտիկների բաշխված ցանցի կազմավորման գործընթացի ավտոմատացման հարցը: Ծրագիրը նաև թույլ է տալիս սկսել և անցկացնել մեդիա-կամպանիաներ, ընդլայնված բնույթի քարոզչական աշխատանք վարել` այլ ցանցերի ներգրավմամբ և այլն:

Չնայած Giyus.org նախագծի ստեղծման և օժանդակման հարցում պետական կառույցների անմիջական կապ կարծես չի նկատվում, սակայն ցանցում տեղեկություններ են հայտնվել այն մասին, թե իսրայելամետ մի շարք կազմակերպությունների հետևյալ բովանդակության նամակ է ուղարկվել Իսրայելի ԱԳՆ անունից. «Սիրելի բարեկամներ, մեզնից շատերն են ըմբռնում ինտերնետի` որպես նոր մարտադաշտի, կարևորությունն Իսրայելի իմիջի ստեղծման գործում: Եկել է ժամանակը բարելավել այդ ջանքերը և համակարգել դրանք օնլայն ռեժիմում Իսրայելի անունից: Ծրագրային ապահովման իսրայելական կամպանիան ազատ տարածվող, անվտանգ և օգտակար ուտիլիտա է մշակել մեզ համար` «Internet Megaphone»: Հետևեք, խնդրեմ,www.giyus.org/-ին, օգտվեք «Մեգաֆոնից», և դուք կստանաք ամենօրյա նորություններ թարմ հղումներով կարևոր ինտերնետ-հարցումների մասին, առարկություններ պահանջող թեմատիկայով հոդվածներ և այլն: Մեզ անհրաժեշտ են «Մեգաֆոնի» 100.000 օգտվողներ, որպեսզի ստանանք անհրաժեշտ արդյունքը: Ուստի, խնդրում ենք, ուղարկեք այս նամակը Իսրայելին աջակցող բոլոր օգտվողներին: Դա արեք հենց հիմա: Իսրայելի համար: Ամիր Գիսին²¹:

Ինտերնետում գործում են հաքերների խոշոր ջոկատներ, ինչպես նաև անձինք, որոնք ի վիճակի են Իսրայելի թշնամիների դեմ ցանցային կառույցներում աշխատել այս կամ այն մեթոդով: Այսպես, արդեն 8 տարի գործում է այսպես կոչվող «Ինտերնետ պաշտպանության հրեական ուժեր» (The Jewish Internet Defense Force (JIDF) - www.thejidf.org/) խումբը, որը համակար-գող գործունեություն է իրականացնում հակաիսրայելական ցանցային խմբե-րի դեմ պայքարում: Ցանցում առկա են նաև մի քանի նման բաց կառույցներ:

Մեկ այլ խումբ` «Օգնիր Իսրայելին հաղթել»²², կազմակերպել է բաշխված մի ցանց, որը պետք է գրոհի հակաիսրայելական կայքերն ինտերնետում: Գործողությունների բովանդակությունը հետևյալն է. Իսրայելի ցանկացած կողմնակից կամավոր քաշում և իր համակարգչում տեղադրում է «Հայրենասեր» անունը կրող ծրագիրը, որն, ըստ էության, «վիրուս» է, որը սկսում է գրոհել այն կայքերը, որոնք որպես թիրախ ընտրում է խումբը: Այս խմբին միացել է մոտ 10 հազ. մարդ, ինչը բավական լուրջ ցանց է DDoS (Distributed Denial of Service) տիպի գրոհներ անցկացնելու համար, որոնք կարող են երկար ժամանակով շարքից դուրս բերել անգամ խոշոր սերվերները: Գրոհների հիմնական նպատակներն այն սերվերներն էին, որոնցում զետեղված էին «Համասի» հետ կապված կայքերը:

Հետևություններ

Լուրջ հակառակորդի դեմ տեղեկատվական պատերազմ վարելու Իսրայելի փորձը (հաշվի առնելով հակասեմիթականությունը, մասնակցությունը հակա-իսրայելական քարոզչությանը իսլամական երկրներում և այլն) հնարավորություն է տալիս եզրակացություններ անել նաև հայկական կողմի համար: Փաստորեն, Իսրայելի ղեկավարությունը, հենվելով իր քաղաքացիների, ինչպես նաև սփյուռքի հրեաների հայրենասիրության վրա, կարողացավ ստեղծել կամավորների ցանց, որոնք գործում էին տեղեկատվական ճակատում: Արդիականացված տեխնիկական միջոցների, ինչպես նաև կամավորականների ուժերի ճիշտ համակարգումն ու ուղղորդումը օգնեցին ստեղծել լուրջ կառույց, որը մեծապես աջակցեց Իսրայելի գործողություններին: Իսրայելական պաշտոնական և ոչ պաշտոնական կառույցների գործունեության փորձի ուսումնասիրումը տեղեկատվական առումով թույլ կտա էականորեն կրճատել և´ մարդկային, և´ նյութական ծախսերը` Հայաստանի համապատասխան կառույցների համանման գործունեության համար:

¹www.honestreporting.com

²community.livejournal.com

³Օրինակ, zhivaia-legenda.livejournal.com, www.lugovsa.net

⁴ community.livejournal.com

⁵ru-ru.facebook.com

⁶http://ru-ru.facebook.com

⁷www.mignews.com

⁸twitter.com

⁹ twitter.com

¹⁰www.idfspokesperson.com/

¹¹www.sedmoycanal.com

¹²www.honestreporting.com/

¹³www.ngo-monitor.org

¹⁴www.hamasa.net/

¹⁵aristocrate.livejournal.com

¹⁶www.scmagazineus.com

¹⁷"Почему Израиль атакует Газу?" ru.youtube.com

¹⁸ www.mod.gov.il

¹⁹www.pmw.org.il/

²⁰www.joinmylife.co.il

http://www.noravank.am/am/?page=analitics&nid=1941

²¹www.mila-pavlova.livejournal.com

²²www.help-israel-win.tk/