Ի՞նչ է կատարվում եկեղեցու ներսում: Ինչի՞ արդյունք են ներեկեղեցական խնդիրներն ու տարաձայնությունները: Թեմայի շուրջ զրուցել ենք հուշարձանագետ Սամվել Կարապետյանի հետ:
- Պարոն Կարապետյան, վերջին շրջանում եկեղեցուներսում տեղի են ունենում իրադարձություններ,որոնք կարծես թե հարիր չեն հոգևոր կառույցին.դրանում առկա ցանկացած անհամաձայնությունդառնում է բուռն քննարկման և վիճաբանությանառարկա: Ո՞րն է, ըստ Ձեզ, դրա պատճառը։
-Հիմա ես հետաքրքրված չեմ, թե այդ կառույցի ներսում ինչ խժդժություններ են կատարվում, իսկապես հետաքրքրված չեմ, որովհետև այդ կառույցը ազգային չեմ համարում: Իսկ եթե մի կառույց ինձ համար ազգային չի, ապա դա ինձ չի հուզում: Ինչ ուզում են, թող անեն, թող իրար գլուխ ուտեն: Դրանով իրենք իրենց ավելի են նվաստացնում և կորցնում ժողովրդի հարգանքը. առանց այն էլ արդեն հարգանք չունեն: Բայց իրենք հոգևոր հովիվ են, չէ՞, չոբան չեն: Իրենց պիտի հովվի պես պահեն, որ մարդկությունն իրենցից սովորելու բան ունենա: Այս իրավիճակում մեր ազգը մեր հոգևոր հովիվներից երբեք էլ սովորելու բան չի ունեցել: Եթե սովորել էլ է ինչ-որ բան, ապա դա եղել է դեպի անդունդ, Դեր Զոր գնալու ճանապարհները, որովհետև նրանք միայն դա են հուշել:
-Առաջ Դուք կարծում էիք, որ եկեղեցին հարկավոր է բուժել:
-Այո՛, բայց ես հիմա արդեն այդպես չեմ կարծում: Այդ կառույցն ի ծնե է հիվանդ, ու ես ժամանակի ընթացքում այն համոզման եմ եկել, որ դա բուժման ենթակա չէ:
-Իսկ ի՞նչ պայքար է այսօր եկեղեցու ներսում՝ աթոռի կռի՞վ, գաղափարական պայքա՞ր:
-Գաղափարական պայքար չի կարող լինել, քանի որ եկեղեցին անգաղափար մարդկանց հավաքական կառույց է: Եթե մի կառույց հանուն ազգի և հանուն հայրենիքի չէ, ապա այդ կառույցը գաղափարազուրկ է: Իսկ այդ կառույցը, դրա բազմահազար սևազգեստ անդամները երբևէ չեն առաջնորդվել այդ գաղափարով: Հետևաբար մնում է աթոռի կռիվը, և դա դարերի պատմություն ունի: Վանահայրերի կռիվները դարեր շարունակ եղել են միայն հանուն շահի: Սա այսօրվա պատմություն չի: Թեմերը գյուղեր էին կորցնում և պայքարում էին, որ մեկը մյուսի գյուղը խլի, որ իր շահույթն ավելի շատ լինի:
-Հաճախ ասվում է, որ հայ ազգի համար ծանրագույն ժամանակաշրջաններում, երբ չի եղելպետականություն, եկեղեցին է կանգնած եղել ժողովրդի կողքին և առաջնորդել նրան:
-Նա, ով ասում է այդ խոսքը, կամ պատշաճ ձևով չի ուսումնասիրել պատմությունը, կամ հետևել է կեղծ դրույթների, որոնց հեղինակները մեծամասամբ հենց հոգևորականներն են: Բայց իրականում այս կառույցը չէր հանդուրժում պետություն, և շատ դժվար էր ունենալ Հայ Առաքելական Եկեղեցի և միևնույն ժամանակ՝ պետություն, որովհետև եկեղեցին երբեք պետականամետ կառույց չի եղել, այն պետության ոտքի տակն է փորել, թագավորի է սպանել՝ թշնամու հետ բանակցելով, օրինակ՝ Պապ թագավորին: Նա ամեն ինչ արել է, որ մենք դարերի ընթացքում չունենանք ազգային հասարակություն, ամեն ինչ արել է, որ մենք վարժվենք ստրկաբար ապրելուն: Անգամ հիմա, երբ անկախ ենք, մենք անընդհատ աջ ու ձախ ենք նայում, որ տեսնենք՝ ռուսը, ամերիկացին կամ չգիտեմ ով իր սապոգը երբ կդնի մեր գլխին: Այսինքն՝ մենք, ամեն դրվագի մեջ մեր նկարագիրը կորցրած, արդեն ոչ թե ազզ ենք, այլ ցեղի ենք հավասարվել:
-Իսկ Դուք դրանում միայն եկեղեցո՞ւն եք մեղադրում:
-Նախ և առաջ եկեղեցուն, որովհետև աշխարհի վրա ցանկացած ազգ իր հավատքի և գաղափարաբանության պտուղն է: Մենք մեր լավով ու վատով Հայ Առաքելական Եկեղեցու ցանած սերմերի պտուղներն ենք, նրա տված դաստիարակության պատճառով է, որ այսքան անդեմ ենք և աննկարագիր:
-Այնուամենայնիվ եկեղեցին ունեցել է այնքան մեծ նշանակություն մեզ համար, որկարողացել է մեզ այդպիսին դաստիարակել:
-Ո՛չ, այդ մեզ համար չէ, որ եկեղեցին ունեցել է այդքան մեծ նշանակություն։ Այն մեծ նշանակություն է ունեցել մեզ տիրած ազգերի համար: Մեզ տիրած բոլոր ազգերը հանդուրժել են եկեղեցու գործունեությունը և նույնիսկ հովանավորել նրան, քանի որ այս կառույցը եղել է հլու- հնազանդ, հարկահավաք, ստրկական ծառայություն մատուցող կառույց, որի կարիքն ուներ ցանկացած նվաճող: Նրա միջոցով պիտի ամբողջ երկրի հասույթը հավաքվեր, և դա բոլոր դարերում արել է Հայ Առաքելական Եկեղեցին:
-Այդ դեպքում հիմա ու՞մ է ծառայում եկեղեցին:
-Եկեղեցին ինքն իրեն է ծառայում. նախկինում ծառայել է օտարին և իրեն, բայց ոչ երբեք ազգի շահին, որի ապացույցը այն բազմաթիվ զանգվածային արտագաղթներն են, որոնց առաջնորդները եղել են բարձրաստիճան հոգևորականներ՝ կաթողիկոսներից մինչև արքեպիսկոպոսներ:
-Իսկ հիմա իշխանությունն, ըստ Ձեզ, եկեղեցուն թո՞ւյլ է տալիս միայն իր մասին մտածել:
-Մենք չունենք ազգային իշխանություն, որովհետև մեր հասարակությունն էլ ազգային չէ: Աննկարագիր, ապազգային հասարակության ծոցից դուրս եկած մարդիկ են նրանք՝ արմատից կտրված, խորթացած, և այս իշխանությունները չեն կարող նկատել, թե ինչ է այսօր անում եկեղեցին: Այսինքն՝ աշխարհիկ իշխանությունը ի զորու չէ նկատել և համարժեք քայլեր ձեռնարկել, ազգայնացնել այս կառույցը, քանի որ ինքն էլ դուրս չի եկել ազգային հասարակության ծոցից:
-Այսօր եկեղեցում խմբավորումներ կա՞ն:
-Ես խոսքիս սկզբում ասացի, որ մենք ավելի շատ ցեղի ենք նմանվում, քան ազգի: Այդ խմբավորումները նույն թայֆաներն են, որոնք հատուկ են ցեղային հասարակությանը: Մենք ոչ միայն չունենք ազգային հասարակություն, այլ հասել ենք ցեղային մակարդակի, և քանի որ դա այդպես է, այո՛, կունենանք անհաշիվ կլաններ թե՛ հոգևոր դաշտում, թե՛ աշխարհիկ: Աշխարհիկ դաշտում թայֆայականությունը դրսևորվում է կուսակցությունների տեսքով, իսկ հոգևոր դաշտում՝ տարբեր կրոնների և անգամ միևնույն կրոնի մասնատումների: Այսինքն՝ ազգը իր անողնաշարության, անդեմության պատճառով ոչ միայն հոգևոր կառույցը տրոհել է տարբեր հոսանքների, ճյուղերի, այլ նաև Հայ Առաքելական Եկեղեցու ներսում էլ է գործում ցեղային տրամաբանությունը:
-Այսինքն՝ ազգն արժանի՞ է այսպիսի հոգևորականություն և այսպիսի իշխանություն ունենալուն։
-Ցավալիորեն արժանի է: Եթե մի ազգ չի կարողացել հասկանալ, որ ինքը գոյություն ունի շնորհիվ մարդկանց, որոնցից մեկը իր մշակույթը փրկեց, իսկ մյուսը՝ հայրենիքը՝ Կոմիտասն ու Նժդեհը: Ով ասես, որ չի սրբադասվել, բայց այս երկու անձինք՝ ոչ: Բանակում Ավետարանի, Աստվածաշնչի ուսմունքը քարոզելու համար սևազգեստ ագռավների են ուղարկում (ինչ-որ հոգևորականներ են հայտնվել բանակում), որն արդեն կապիկության է նման: Մենք այս կառույցի տված ուսմունքի կարիքը չունենք մեր բանակում: Մենք ունենք Նժդեհի ուսմունքի կարիքը. այն արդեն իսկ ազգային Ավետարան է:
Հարցազրույցը՝ Արաքս Մամուլյանի
